|
}}
'''Ҡаҙан губернаһы''' — 1708—1920 йылдарҙа Рәсәй империяһы һәм РСФСР административ-территориаль берәмеге. Баш ҡала — [[Ҡазан]].
'''Ҡаҙан губернаһы''' — 1708 йылда Ҡазан һарайы приказы ҡарамағындағы территорияның бер өлөшөндә ойошторола.
== Составы ==
Губернаға Урта һәм Түбәнге Волга буйы (37 ҡала һәм 34 биҫтә), шул иҫәптән Өфө өйәҙе (Бөрө, Зәй, Минзәлә, Табын биҫтәләре м‑н Өфө, батша һарайы ауылы Ҡаракүл) инә.
Губерна реформаһы башҡорт ихтилалдары (1704—11) ваҡытында үткәрелә һәм Өфө өйәҙе алдан көтөлгән Өфө губернаһы урынына Ҡазан губернаһы составына индерелә. Был аҙым өйәҙҙең үҙ аллылығын сикләй, шул уҡ хөкүмәт баш күтәреүселәрҙе губернаның ерле халҡы көсө менән баҫтырырға иҫәп тота.
== Географияһы ==
Ҡазан губернаһы төньяҡта Архангелогород губернаһы, көнсығышта — Себер губернаһы, көньяҡ-көнсығышта — Ҡаҙаҡ ханлығы, көньяҡ-көнбайышта — Фарсы иле, көнбайышта Азов губернаһы менән сиктәш була. Административ үҙәге — Ҡазан. Ҡазан губернаһы ойошторолғас, Өфө приказ йортоноң документтары Ҡазан губерна канцелярияһына күсерелә, хәрби, дипломатик, финанс мәсьәләләре, сауҙа эшен ойоштороу, хәрби хеҙмәткә алыу Ҡазан губернаторы ҡарамағынабирелә. Губернатор менән Өфө воеводаһы вәкәләттәре аныҡланмай, воевода тәғәйенләү тураһында указ сығарылмай.
== Тарҡалыуы ==
1704—11 йылдарҙағы ихтилал ваҡытында губерна властарының социәль-сәйәси хәлде көйләргә һәләтһеҙлеге, стрелецтар ғәскәрен Ҡазанға күсереү һөҙөмтәһендә Өфөләге ҡораллы көстәрҙең хәле ауырлашыуы, ҡаҙаҡ, ҡалмаҡ, ҡарағалпаҡ һәм Себер татарҙарының Ҡазанды Рәсәйҙең дипломатик үҙәге тип таныуҙан баш тартыуы арҡаһында 1711 йыл Өфө өйәҙе туранан-тура Сенат ҡарамағына бирелә. 1728 йылда ҡабул ителгән рәсми указ буйынса Өфө провинцияһы (Минзәләнән тыш) губерна составынан сығарыла. 1920 йыл Ҡазан губернаһы бөтөрөлә, биләмәһе ТАССР, Мари һәм Сыуаш автономиялы өлкәләре составына инә.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{примечания}}
== Әҙәбиәт ==
|Проект =
}}
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/7475-azan-guberna-y}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Казанская губерния}}
* [http://www.ite.antat.ru/articles/kazanskaya_guberniya.html Статья из Татарской энциклопедии]
* [http://oldbooks.ax3.net/BookLibrary/14000-Kazanskaya-guberniya.html Библиотека Царское Село, книги по истории Казанской губернии (Памятные книжки), PDF]
{{Tatarstan-stub}}
[[Категория:Ҡазан губернаһы]]
[[Категория:Татарстан тарихы]]
| 