Лазер: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә категория
1 юл:
[[Файл:Laser.jpg|300px|thumb|right|Лазер (лаборатория [[NASA]]).]]
[[Файл:Lasers.jpg|300px|thumb|right|Лазер (красный, зеленый, синий).]]
'''Лазер'''  — оптик квант генераторы (ингл. Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation  — мәжбүри нурланыш ярҙамында яҡтылыҡты көсәйтеү), оптик диапазондағы электромагнит нурланыш генераторы; оптик генератор -- — тулҡыны билдәле бер оҙонлоҡта булған, бик нәҙек, көслө нур сығанағы<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>; квант системаһына тәьҫир итеп, системанан ҡыҫҡа ваҡытлы, нәҙек һәм бер йүнәлештәге яҡтылыҡ нурҙары сығарыусы генератор<ref>Русско-башкирский, башкирско-русский словарь терминов по физике (Х. Х. Кадырметов, 1984)</ref>; квант системаһына тәьҫир итеп, нәҙек һәм бер йүнәлештәге яҡтылыҡ нурҙары сығарыусы генератор<ref>Русско-башкирский словарь терминов по астрономии (В. С. Сулейманов, З. А. Сиразитдинов, 2009)</ref>.
Лазер механизмы актив мөхиттәге мәжбүри нурланышты файҙаланыуға нигеҙләнгән.
 
== Төрҙәре ==
 
Актив мөхит төрө буйынса  — газлы, шыйыҡ, ҡаты есемле (ярым үткәргесле һәм ирекле электрондарҙа), эшләү режимы буйынса  — өҙлөкһөҙ һәм импульслы, генерация тулҡынының оҙонлоғо буйынсаса күҙгә күренгән һәм инфраҡыҙыл диапазондағы лазерҙарға айыралар
 
== Тәьҫир итеү принцибы һәм ҡулланылышы ==
Ғәҙәти оптик нурланыш сығанаҡтарынан сыҡҡан нурланыш параметрҙары (когерентлыҡ, монохроматлыҡ һ.б.), эшләү принцибы (эш башҡарыусы мөхиттең тултырыу инверсияһын тыуҙырыуға нигеҙләнгән) һәм төҙөлөшө (актив элемент, ҡыҫыу системаһы һәм 2 айырыуса ныҡ сағылдырған көҙгөнән  — уларҙың береһе ярым үтә күренеүсән  — торған оптик резонаторы бар) менән айырыла. Лазер физикала, химияла, биологияла, медицинала, электронлы, шул иҫәптән хәрби, техникала , автомобиль сәнәғәтендә, караптар, машиналар эшләүҙә , элемтәлә һ.б. ҡулланыла. 20 б. 70‑се йылдарҙа.
 
== Лазер буйынса тикшеренеү эштәре ==
Башҡорт дәүләт университетының лазер тикшеренеүҙәре лабораторияһында лазер яһау һәм ғәмәлгә индереү буйынса эштәр башлана. Алюмоиттрийлы гранат кристалы нигеҙендә эрбий иондары (3 микронлы лазер) ҡатыштырылған, полярлаштырылған сығарыу урыны булған наносекундлы лазер тәжрибә экземпляры, неодим иондары ҡатышмаһы булған алюмоиттрий гранаты кристалы нигеҙендәге махсус тәғәйенләнешле лазер (А.Ғ.Аҡманов, А. М. Вальшин, Б.Ғ.Шакиров, Ә.Ғ.Ямалетдинов) һ.б.; тиҫкәре кире бәйләнешле микросекундлы лазер тәжрибә экземплярҙары 1986—88 йылдарҙа СССР ФА‑ның Йыһан тикшеренеүҙәре институтында (Мәскәү) индерелә, квазиөҙлөкһөҙ лазер  — резисторҙарҙы яраҡлаштырыу һәм ҡалын плёнкалы гибрид интеграль схемаларҙы көйләү өсөн 1989 йыл С. М. Киров ис. Башҡортостан ҒПБ‑нда , “Квант‑М”«Квант‑М» ҡулайламаһы составында гибрид интеграль схемаларҙың керамик плиталарын тәрән итеп сыймаҡлау өсөн 1989—91 ййылдарҙа Өфө “Полигон”«Полигон» ААЙ ҒПП‑нда индерелә. ӨДАТУ‑ла С. Т.Күсемов етәкселегендә ҡеүәтле лазер нурланышының параметрҙарына идара итеү өлкәһендә тикшеренеүҙәр үткәрелә.
 
 
== Лазер технологиялары ==
Лазер технологиялары тип, лазер нурланышы ярҙамында материалды йәки ярым фабрикатты эшкәртеү, яһау, уларҙың хәлен, үҙенсәлектәрен һәм формаһын үҙгәртеү ысулдары йыйылмаһын атайҙар. Лазер технологиялары 1‑ҙән бер нисә мең Вт тиклем ҡеүәтле ҡаты есемле һәм газлы (углекислый газ) лазерҙар ҡулланыла. Технологик операцияларҙың төрөнә ҡарап гравёрлау, маркалау, лазер м‑н сыныҡтырыу, иретеү, ҡырҡыу, иретеп йәбештереү, термик нығытыу һ.б. айырыла.
 
== Башҡортостанда лазер технологиялары ==
Юл 22 ⟶ 21:
 
== Лазер технологиялары буйынса эшләгән ғалимдар ==
Металдарҙың үтә һығылмалылығы проблемалары институтында Д.Ә.Ғәниев, Г. И. Рассохин, Р. М.Әхмәтдинов һ.б. тарафынан үткәргес торбаларҙың бөгөлгән тармаҡтары арҡыры киҫелешенең ҡалдыҡ деформацияһын контролдә тотоу һәм фактик характеристикаларын үлсәү өсөн БЛИК-ГИБ контактһыҙ лазер үлсәү комплексы уйлап табыла, ул “Башкирэнерго”«Башкирэнерго» ААЙ‑нда индерелә. ӨМЭПБ‑ла, Күмертау авиация производство пр‑тиеһында, “Гидравлика”«Гидравлика» ФДУП‑ында, ӨАПБ‑ла, ӨПЭПБ‑ла, Етештереү технологияһы һәм уны ойоштороу институтында һ.б. тутыҡмай торған ҡоростан, титан иретмәләренән, керамиканан яһалған деталдәрҙә бәләкәй диам. (0,8  мм тиклем) тишектәр тишеү, 5  мм тиклем ҡалынлыҡтағы табаҡлы материалды лазер м‑н ҡырҡыу, гравёрлау, иретеп йәбештереү, ҡырҡҡыс инструментты нығытыу, шаблондар киҫеп алыу һ.б. өсөн лазер технологиялары индерелә.
 
== Шулай уҡ ҡара ==
Юл 31 ⟶ 30:
* [[“БЭТО”]]
{{БЭ}}
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{reflistпримечания|2|height=200}}
 
== Әҙәбиәт ==
109 юл:
 
== Һылтанмалар ==
* [http://www.hanel-photonics.com/laser_diode_market.html ''Полупроводниковый лазер - — Различные типы ''] - — Доступные длины волн полупроводниковых лазеров
* [http://ufn.ru/ru/pacs/42.55.-f/ Список статей], опубликованных в УФН по теме «Лазеры» ([[:ru:PACS (классификация)|PACS]]: 42.55.-f Lasers)
* [http://www.popmech.ru/article/381-kvantovyiy-svetoch/ Квантовый светоч: история одного из самых важных изобретений XX века — лазера]
124 юл:
[[Категория:Лазер физикаһы]]
[[Категория:Электромагнетизм]]
[[Категория:Электромагнит нурланышынурланыш]]
[[Категория:Физика приборҙары]]
[[Категория:ЯҡтылыҡУт сығанағысығанаҡтар]]
[[Категория:Квант оптикаһы]]
[[Категория:Квант электроникаһы]]
[[Категория:Оборудование для физических экспериментов]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Лазер» битенән алынған