Тәлмәрйендәр: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
16 юл:
[[Файл:Shanghai-Supermarket-Bullfrogs-2612.JPG|thumb|Тәлмәрйендәрҙең бик күп төрҙәре аҙыҡ итеп ҡулланыла]]
 
'''Тәлмәрйендәр, баҡалар''' ({{lang-lat|Ranidae}}, ({{lang-ru| Настоящие лягушки }}) — [[Ҡойроҡһоҙҙар|ҡойроҡһоҙ ер-һыу хайуандары]] ғаиләһе (''Anura''). Распространены почти повсеместно (исключение составляют [[Көньяҡ Америка]], [[Австралия]]ның көньяғы һәм [[Яңы Зеландиянан]] башҡа бөтә ерҙә лә таралған.
 
Күл баҡаһы (R. ridibunda) асыҡ урындагы һыуҙа, шулай уҡ республиканың бөтөн территориясе буйлап ҙур урман һыулыҡтарында осорай. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 13,5 см-ға ҡәҙәр, ауырлығы 165 г. Өҫтө йәшелдән алып ҡуйы көрән төҫтә, арҡаһында ҙур түңәрәк ҡара таптар бар. Ҡорһак яғы асыҡ төҫтә, ваҡ таплы. Кәүҙәнең быйына бот һәм балтыр перпендикуляр торған ваҡытта, балтыр быуандары яңынан ҡапланалар. Үксә төйөрө тәбәнәк. Ата заттар ауыҙ ситендә урынлашҡан һөйәлдәре һәм ҡара төҫтәге резонаторлары менән айырылып торалар. Май уртаһынан үрсеү осоро башлана. Шул ваҡыттан алып сентябрь урталарына ҡәҙәр бөтөн һыуҙа ла ата баҡалар тауышын ишетергә мөмкин. Бер һыулыҡта бер нисә йөҙ баҡа йыйыла. Ыуылрырыҡ бөртөктәрен ярҙан ситтәрәк ҙур өйөмләп һалалар. Бер инә баҡа 12 меңгә ҡәҙәр [[ыуылдырыҡ]] бөртөгө сәсә. Метаморфоз 3-4 ай дауам итә. Тереклегенең 3-4 йылында енси яҡтан өлгөрәләр. Быуа тәлмәрйене (R. lessonae) бөтөн ерҙә таралған. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 8 см-ға ҡәҙәр. Арҡаһы асыҡ йәшел төҫтә, ҡара тимгелдәре бар. Ҡорһағындаа ҡара таптары юҡ. Балтыр быуандары тоташмайҙар. Артҡы аяҡтарының эске үксә төйөрө бейек. Ата заттарының резонаторҙары аҡ төҫтә. Яҙын быуа тәлмәйене күл баҡаһыннан һуңыраҡ күренә һәм май урталарында ярҙан йырак түгел [[ыуылдырыҡ]] сәсә. Инә баҡа 1-1,8 мең йомортҡа һала, үҫеш 130 көн дауам итә. 2-3 йылдан енси яҡтан өлгөрәләр. Ҡоро ерҙә яңғыҙ йәки соҡорҙарҙа, ағас төптәре аҫтында төркөмләп ҡышлай. Өҫтө ҡара көрәндән алып асыҡ һары төҫтә, парлашҡан ваҡытта ата баҡалар зәңгәрһыу йәки күк төҫкә керәләр. Арҡа уртаһы буйлап, ҡағиҙә булараҡ, асыҡ төҫтәге буй үтә, ә башының артында А-һамаҡ фигура бар. Боғаҙы аҡһыл, йыш ҡына мәрмәр төҫлө биҙәге була. Танауы осло. Артҡы ослоҡтарын кәүҙә буйлап һуҙғанда балтыр быуандары күҙҙәренә ҡәҙәр етә. Ҙур заттар иртән иртүк һәм кис ваҡытында әүҙемдәр. Апрель аҙағы - май башында үрсейҙәр. Тәлмәрйендәрҙең башҡа төрҙәрендәге кеүек үк, был ваҡытта ата заттарының алғы аяҡтарында махсус «туй» һөйәлдәре килеп сыға. Инә баҡа ыуылдыраҡты бер нисә өлешләп сәсә, барлығы 2800 -дән артыҡ йомортҡа һала.
28 юл:
== Әҙәбиәт ==
 
[[Категория:Ер-һыу хайуандары]][[Категория:Ҡойроҡһоҙҙар]]