Дарыу үҫемлектәре: өлгөләр араһындағы айырма

'''Дарыу үҫемлектәре'''  — кеше һәм мал-тыуарҙы дауалау һәм профилактика үткәреү өсөн ҡулланыла торған [[үҫемлектәр]]ҙең ҙур бер төркөмө.

[[Башҡортостан]]данда үҫкән ҡырағай дарыу үҫемлектәренең 120 төрө фәнни [[медицина]]ла һәм 200-ҙән ашыуы [[халыҡ медицинаһы]]нда ҡулланыла. Элек-электән файҙаланылыуына ҡарамаҫтан, [[Октябрь револяцияһыреволюцияһы]]на тиклем улар махсус рәүештә тикшерелмәгән.

1933 йылда 40 тонна ашыу [[бесәй үләне]] әҙерләнелеүе һәм сит илгә оҙатылыуы билдәле. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]на тиклем дарыу үҫемлектәренең 50-нән ашыу төрө йыйылған, һуғыш йылдарында уларҙы әҙерләү күпкә артҡан.

Дарыу үҫемлектәрен күп кенә ботаниктар (А. Э. Линд, [[Котов Михаил Иванович|М. И. Котов]], Е. Н. Клобукова-Алисова, Л. Л. Куликова, [[Мулдашев Альберт Әкрәм улы|А. Э. Мулдашев]] һ. б.), фармакологтар ([[Лерман Исай Абрамович|И. А. Лерман]], [[Лазарева Дина Наумовна|Д. Н. Лазарева]], Н. А. Кузнецова, З. Я. Лагно, [[Зарудий Феликс Срульевич|Ф. С. Зарудий]], [[Насиров Хәлим Мосауир улы|Х. М.Насыров Насиров]] һ. б.) өйрәнгән. Бындай тикшеренеүҙәр РФА ҒҮ Биология институтытында [[Башҡорт дәүләт медицина университеты]]нда, [[Башҡорт дәүләт университеты]]нда, [[БашҡортостанБашҡорт дәүләт аграр университеты]]нда үткәрелә. Күп кенә ҡырағай үҫемлек төрҙәренең запасы өйрәнелгән, уларҙы рациональ файҙаланыу режимы эшләнгән ([[Кучеров Евгений Васильевич|Е. В. Кучеров]], А. Х. Ғәлиева, И. Б. Ғофранова һ. б.). Фармакология хеҙмәте һәм ҡулланыусылар кооперацияһы етәкселегендә йыл һайын 500 т алып 1000 т тиклем дауа сеймалы йыйыла. Башлыса [[һары умырзая]], [[имән]] ҡайырыһы, ябай [[мәтрүшкә]], [[һары мәтрүшкә]], [[һуҡыр кесерткән]], [[гөлйемеш]], [[ҡалҡанут]], [[кесерткән]] һ. б. файҙаланыла.

Дарыу үҫемлектәренең һаҡлау өсөн Башҡортостанда 12 заказник ойошторолған.

* ''Башҡортостан. Ҡыҫҡа энциклопедия.'' «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми нәшриәте. — Өфө, 2007.