Ҡырым татарҙары теле: өлгөләр араһындағы айырма

'''Ҡырымтатар теле''' ({{lang-crh|Qırımtatar tili/Къырымтатар тили, Qırım tili/Къырым тили}} ) - — [[ҡырым татарҙары]]ның милли теле. Хәҙер ул [[урыҫ теле|урыҫ]] һәм [[украин теле|украин]] [[тел]]е менән бер рәттән [[Украина]]лағы [[Ҡырым Автономиялы Республикаһы]]ның рәсми теле. Шулай ул [[Үзбәкстан]]да, [[Болгария]]ла, [[Төркиә]]лә, [[Румыния]]ла һ. б. илдәрҙә [[ҡырымтатарҡырым халҡы|ҡырымтатар]]татарҙары [[диаспора]]һында ҡулланылған тел.

Хәҙерге ваҡытта яҡынса 260 000 [[Ҡырымтатарҡырым халҡы|ҡырымтатартатарҙары]] [[Ҡырым Автономиялы Республикаһы|Ҡырымда]] йәшәй, ә 140 000-150000—150 000 тирәһе [[Урта Азия]]ла ([[Үзбәкстан]]да һ. б. илдәрҙә) йәшәй. Сама менән [[Төркиә]]лә 5 миллион ҡырымтатар ғаиләһе бар (ҡырымтатарҙарҡырым татарҙары Төркиәгә XIX-XXXIX—XX б. эмиграция киткән). ҠырымтатарҠырым татарҙарының диаспоралары [[Румыния]]ла (24 000 кеше), [[Болгария]]ла (3 000 кеше), [[Польша]]ла, [[Финляндия]]ла, [[АҠШ]]та бар.

[[ҠырымтатарҠырым халҡы]]ныңтатарҙары теле өс диалектҡа бүленә. Ноғай йәки Дала яғы этнолекты - — ҡыпсаҡ төркөмдә, Ялыбойлу ({{lang-tr|Yalıboylus}}) йәки Көньяҡ яр буйы этнолекты - — оғуз төркөмөнә һәм хәҙерге әҙәби тел нигеҙе Урта Ҡырым диалекты —оғуз төркөмөнә инә.

Хәҙер Ҡырымда[[Ҡырым ҡырымтатарРеспубликаһы]]нда ҡырым татарҙары теленең рәсми алфавиты - — латин алфавиты. Ләкин совет ваҡытында кирил алфавиты ҡулланылған.

| '''а''' || '''б''' || '''в''' || '''г''' || '''гъ''' || '''д''' || '''е''' || '''ё''' || '''ж''' || '''з''' || '''и''' || '''й''' || '''к''' || '''къ''' || '''л''' || '''м''' || '''н''' || '''нъ''' || '''o''' || '''п''' || '''p''' || '''c''' || '''т''' || '''у''' || '''ф''' || '''x''' || '''ц''' || '''ч''' || '''дж''' || '''ш''' || '''щ''' || '''ъ''' || '''ы''' || '''ь''' || '''э''' || '''ю''' || '''я'''

ҠырымтатарҠырым татарҙары телендә 8 һуҙынҡы фонема бар: {{IPA|e, a, i, ı, o, ö, u, ü}}

ҠырымтатарҠырым татарҙары телендә 25 тартынҡы фонема бар: {{IPA|b, c, ç, d, f, g, ğ, h, i, j, k, l, m, n, ñ, p, q, r, s, ş, şç, t, v, y, z}}

{| class="wikitable"

ҠырымтатарҠырым татарҙары телендә 6 килеш.

| valign="center" | ''-qa/-ke, -ğa/-ge''<ref>Ҡылымдарҙа  — ''maqqa>ma'''ğa'''''/'''mekke'''>''me'''ge''''' (''maq/mek''  — ҡылым аффиксы). Мәҫәлән, ''alma'''ğa''', ''etme'''ge'''''</ref>

== Текст<ref name="Sevortian">Статья Э.  В.  Севортяна "«Крымско-татарский язык"» ("«Языки народов СССР"», М., 1966, т. 2 "«Тюркские языки"», стр. 234-259234—259)</ref> ==

Bir zamanda bar eken, bir zamanda yoq eken. Bir padişalıqta Asan degen adam bar eken. Bu Asannıñ da Üsein degen bir oğlu bar eken. Üseinniñ zenaatı dağdan kiyik ayvanlarnı avlap özüne keçiniş çıqara eken. Künlerden bir kün, er vaqıtki kibi, Üsein öz oqunı alıp avlanmağa ketken. Çoq vaqıt dağ içinde dolaşsa da urmağa bir quş bile tapamağan. Üsein artıq ümütini kesip başlağan, bir vaqıtta bir terekniñ üstünde daa dünyada misli körülmegen acayip bir quş körgen. Üsein oqnıñ cayını çekip, quşnı közlep atqan. Qanatından urıp yaralağan. Quşnı urdım bellep almağa çapıp barğanda, acayip quş insan kibi söylenmege başlağan.  — Ey, merametli avcı, saña yalvaram, meni öldürme. Menim canımı bağışla, belki seniñ bir keregine yararım.

Бир заманда бар экен, бир заманда ёкъ экен. Бир падишалыкъта Асан деген адам бар экен. Бу Асаннынъ да Усеин деген бир огълу бар экен. Усеиннинъ зенааты дагъдан кийик айванларны авлап озюне кечиниш чыкъара экен. Куньлерден бир кунь, эр вакъытки киби, Усеин озь окъуны алып авланмагъа кеткен. Чокъ вакъыт дагъ ичинде долашса да урмагъа бир къуш биле тапамагъан. Усеин артыкъ умютини кесип башлагъан, бир вакъытта бир терекнинъ устюнде даа дюньяда мисли корюльмеген аджайип бир къуш корьген. Усеин окънынъ джайыны чекип, къушны козьлеп аткъан. Къанатындан урып яралагъан. Къушны урдым беллеп алмагъа чапып баргъанда, аджайип къуш инсан киби сёйленмеге башлагъан.  — Эй, мераметли авджы, санъа ялварам, мени ольдюрме. Меним джанымы багъышла, бельки сенинъ бир керегине ярарым.

бір заманда́ ба́рэкен | бір заманда́ йо́ғэкен | бір падішалықта́ аса́ндеген ада́м-барэкен || бу асаны́ңда үсеи́ндеген біроғлу́ ба́рэкен || үсеинни́ң зенааты́ дағда́н кийи́гайванларны авла́п өзүне́ кечини́ш чықара́экен || күнл'ерденбиркүнкүнл’ерденбиркүн | э́рвақыт-киби́ үсеи́н өз'оқуны́өз’оқуны́ алы́п авланмаға́кетке́н || чо́қвақы́т да́ғичинде долашса́да урмаға́ бірқу́шбил'е́бірқу́шбил’е́ тапа́маған || үсеи́н а́ртық үмүтини́ кеси́ббалшаған | бірвақытта́ бір терекні́ңүстүнде́ даа дүн'йада́дүн’йада́ мисл'и́мисл’и́ көрү́л'мегенкөрү́л’меген аҗайи́ббірқу́ш көрге́н || үсеи́н оқны́ңҗайыны́ чеки́п қушны́ көзл'е́патқа́нкөзл’е́патқа́н || қанатында́н уры́пйаралаға́н || қушны́ урды́мбел'л'е́пурды́мбел’л’е́п алмаға́ чапы́ббарғанда́ | аҗайипқу́ш инса́нгиби́ сөйл'енмеге́сөйл’енмеге́ башланға́н || эймераметл'і́ авҗы́ | саңа́йалвара́м | мені өл'дү́рмеөл’дү́рме || мені́мҗанымы́ бағышла́ | бе́л'кибе́л’ки сени́ң бір керегине́йара́рым ||

== ҠырымтатарҠырым татарҙары теле һәм төрөк теле ==

! style="background:#CFCFCF;" | ''Ҡырымтатарса''

2003 senesi 7 sentâbr künü Aqmescitteki İslâm Merkeziniñ binasında Qırımtatar Milliy Meclisiniñ 120-cı toplaşuvı olıp keçti. Toplaşuvda... Toplaşuvda…

7 Eylül 2003 tarihinde Akmescit’teki İslam Merkezi binasında Kırım Tatar Millî Meclisi’nin genişletilmiş 120. toplantısı gerçerkleşti. Toplantıda...Toplantıda…

ҠырымтатарҠырым татарҙары теле һәм төрөк теле бик яҡын.