Бетон: өлгөләр араһындағы айырма

Бетон ({{lang-fr| beton}})  — цементҡа ҡом, ҡырсын ҡушып, һыуҙа иҙгән төҙөү материалы<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>; бәләүес матдәләр (һыу ҡатыш йәки һыуһыҙ), тулыландырыусылар һәм махсус өҫтәмәләр (модификаторҙар) ҡатнашмаһын формаға индереп ҡатырыу һөҙөмтәһендә алынған таш һымаҡ яһалма материал.

Бетон бәйләүес матдә төрө ([[цемент]]лы, [[силикат]]лы, [[гипс]]лы, [[шлаклы-һелтеле]], [[битум]]лы, полимерлы-цементлы) һәм тәғәйенләнеше (ғәҙәти, гидротехник, юл һәм аэродромдар өсөн, махсус тәғәйенләнешле  — эҫегә, к‑таға сыҙамлы һ.б.), әҙерләү ысулы ([[монолит]], [[йыйылма]]) б‑са классификациялайҙар.

Тығыҙлығы буйынса бетон айырыуса

# ауыр (2500 кг/ м³ ашыу;

# цемент һәм тәбиғи йәки яһалма тулыландырыусылар  — ''магнетит'', ''барит'', ҡорос онтағы йәки юнысҡыһы  — нигеҙендәге), ауыр (2200—2500;

# цемент һәм ''тау то''''ҡ''''омдары ''араһынан тығыҙ тулыландырыусыларҙан  — ваҡланған таш, ҡырсынташтан), еңеләйтелгән (1800—2200;

# цемент һәм ваҡланған таш кеүек артыҡ тығыҙ булмаған эре тулыландырыусыларҙан), еңел (500—1800;

# органик, үтә еңел, гидравлик бәйләүес һәм керамзит, күпертелгән шлак һ.б. күҙәнәкле яһалма йәки тәбиғи тулыландырыусыларҙан), айырыуса еңелгә (күҙәнәкле бетон, күбекле бетон, 500 кг/ м³әҙерәк;

# бәйләүес матдәне күпертеп һәм ''перлит'', вермикулит, күпертелгән ''полистирол'' кеүек яһалма күҙәнәкле еңел тулыландырыусыларҙан алалар) бүләләр.

# тығыҙлығы юғары һ.б.

Уның үҙенсәлектәрен яҡшыртыу өсөн ныҡлыҡ, һалҡынға сыҙамлылыҡ, һыу үткәрмәүсәнлекте арттырыусы, түбән т‑рала бетон ҡатырыусы һәм уны тиҙләтеүсе өҫтәмәләр, ҡорос ''коррозия''''һ''''ы ингибитор''''ҙ''''ары'' ҡулланыла. Бетон иң боронғо һәм төп ''т''''ө''''ҙ''''ө''''л''''ө''''ш материалдарыны''''ң'' береһе, уны б.э.т. 3 б. алып ҡулланғандар.

[[Башҡортостан]]да 13 б. башында ''[[Турахан]] кәшән''''әһ''''ен ''төҙөүҙә файҙаланыла; уның стеналары ярым бут һалыу системаһы м-н ҡоролған, йәғни ике параллель стена араһындағы ҡыуышлыҡ бутобетон (эзбизташ иҙелмәһендәге ваҡ таш) м-н тултырылған.

Һуңынан Б. ҡулланыу өлөшләтә туҡтала һәм 19 б. 2‑се ярт., гидравлик бәйләүес матдәләр уйлап табылғандан һәм сәнәғәт портландцементын етештереү ойошторолғандан һуң, уны киң даирәлә файҙаланыу мөмкинлеге тыуа.

20 б. 50‑се йй. уртаһынан БР Төҙөлөш комплексы ғилми-тикшеренеү, проект-конструкторлыҡ һәм производство ин‑тында цементлы ауыр һәм еңел Б. етештереү технологияларын камиллаштырыу б‑са тикшеренеүҙәр алып барыла.

[[Керамзит‑бетон]]дан ҡаплау плиталары, өс ҡатлы стена панелдәре, призматик, центрифугала тотолған ҡыуыш йомро һәм һуғыуға сыҙамлы свайҙар, күпертелгән полистиролдан айырыуса еңел, автоклавта әҙерләнгән күҙәүле, ваҡ төйөрлө (ҡомдан), еңел конструкция Б. алыу технологиялары уйлап табыла.

Бетон өсөн эффектив пластификаторҙар һәм күпертеүселәр (ЛИГФОЛ-01, ЛЕГПОР-01) эшләнә (Р. И. Буранғолов, Д. М.Хәбиров) һәм 90-сы йй. башынан төҙөлөштә ҡулланыла.

60—70-се йй. респ. Б. бөтә төрҙәрен һәм заманса технологиялар б‑са унан изделиелар (йыйылма тимер-бетон, ферма, балка, плита кеүек көсөргәнеште үҙенә алыусы конструкциялар, бетонлы стена таштары) етештереү;

90-сы йй. аҙ. алып  — күҙәнәкле бетон (''Ө''''ф''''ө'''' т''''ө''''ҙ''''ө''''л''''ө''''ш материалдары комбинаты'') һәм айырыуса еңел полистирол күбекле Б. ([[Бәләбәй]], [[Күмертау]], [[Мәләүез]], [[Өфө]] ҡҡ.) етештереү үҙләштерелә. 70-се йй. аҙ. алып [[Өфө]]лә торлаҡ йорттарҙың нигеҙен һалыуҙа свайҙар, [[Стәрлетамаҡ районы]]ндағы “Спартак”«Спартак» сусҡасылыҡ комплексын һәм “«''Баш''''ҡ''''ортостан''”» ҡошсолоҡ ф‑каһын төҙөүҙә өс ҡатлы стена панелдәре ҡулланыла. [[Полистирол]] күбекле Б. ''полипропилен'' етештереү корпустары (“«''[[Өфөоргсинтез]]''”», 1995), “«''Автонормаль''”» з-дының ярҙамсы цехтары комплексы (Бәләбәй, 1995—98), ''Каруан''''һ''''арай'' (Өфө, 1998) һ.б. объекттарҙың монолит йылылыҡ үткәрмәүсе түбәләре эшләнә.</p>

«Смеси бетонные. Технические условия» 7473-2010 һ. ДОСТ буйынса Бетон тамғаһында

[[Категория:ИнженерлыҡСкульптура материалдары]]

[[Категория:ТөҙөлөшБетон]]