|
'''Суахи́ли''' (''kiswahili'') — банту телдәренең иң киң ҡулланылғаны һәм Африка континентындағы иң әһәмиәтле телдәрҙең береһе. Этник-ара аралашыу теле булараҡ <span style="line-height: 1.5em;"> суахили теле көнсығыштан [ Көнсығыш] һәм [ Үҙәк Африкала] </span> <span style="line-height: 1.5em;">[[Һинд океаны]] ярҙарынан көнбайышта [[Конго Демократик Республикаһы|Конго Демократик Республикаһының]] үҙәк өлкәләренә тиклем, төньяҡтан [[Сомали|Сомалиҙан]] көньяҡтан [[Мозамбик|Мозамбикка]]ка тиклем киң территорияла таралған.</span>
[[Танзания|Танзани]]<nowiki/>я, [[Кения|Кени]]<nowiki/>я һәм [[Уганда|Уганд]]<nowiki/>алала суахили дәүләт теле булып тора. Был тел<span style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </span>[[Руанда]]<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);">, </span>[[Бурунди]]<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);">, </span>[[Замбия]]<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);">, </span>[[Малави]]<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252,һәм 224);">, һәм </span>[[Комор ]]Утрауҙарында<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);"> (</span><span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);">комор теле</span><span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254), 252, 224);">) һәм </span>[[Мадагаскар]]<nowiki/>ҙа киң ҡулланыла<span style="line-height: 1.5em; background-color: rgb(254, 252, 224);">. Суахили — Африка союзында эш теле статусы ([[2004 йыл|2004]] йылдандан) алған берҙән бер тел.</span>
<div>Төрлө мәғлүмәт буйынса суахили теле <span style="line-height: 1.5em;">2,5 — 5 млн кешенең тыуған теле, таға ла 50 — 70 млн кешенең икенсе һәм өсөнсө аралашыу теле булып тора.</span></div>
Дж. Гринбергтың генетик квалификацияһы буйынса банту телдәре нигеро-конголез ғаиләһендәге <span style="line-height: 1.5em;"> </span><span style="line-height: 1.5em;">бенуэ-конголез төркөмөнә инә.</span><span style="line-height: 1.5em;"> </span>
Хәҙерге суахили [[Латин алфавиты|латин]] алфавитын ҡуллана.
== Үҙ атамаһы==
''kiswahili'' атамаһы күплек һандағы <span style="line-height: 1.5em;"> sāhil ساحل: sawāhil سواحل тигән ғәрәп һүҙенән килеп сыға, "«яр буйы"» тигәнде аңлата һәм "«яр буйында йәшәүселәр"» тигән сифатта ҡулланыла </span><span style="line-height: 1.5em;"> (</span>''kiswahili''<span style="line-height: 1.5em;"> — «яр буйында йәшәүселәр теле»).</span>
== Лингвогеография ==
=== Социолингвистик ситуация ===
[[Танзания]] ([[1967 йыл|1967]]) һәм [[Кения]] ([[1974 йыл|1974]]) илдәрендә суахили рәсми тел тип иғлан ителгән.<div> [[Уганда|Уганды]] хөкүмәте 1992 йылда башланғыс синыфтарҙа мәжбүри тел булараҡ уҡыта башланы һәм 2005 йылда рәсми тел тип иғлан итте.</div><div>[[Бурунди]], [[Руанда]], [[Мозамбик]], [[Сомали]], [[Замбия]] илдерендә һәм [[Комор|Комор утрауҙарында]] ҙур булмаған төркөм кешеләре ошо телдә аралаша.</div>
Суахили телендә Танзанияның яҡынса 90 % халҡы (яҡынса 39 миллион кеше) аралаша. Мәктәптә мәжбүри тел булараҡ уҡытылған күпселек белемле кешеләр был телдә һөйләшә ала. Конго демократик Республикаһында 5 провинция суахили телендә һөйләшә.
| 