Мамыҡ: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
ә clean up, removed: Link FA (2) using AWB |
||
5 юл:
== Үҙенсәлектәре ==
Мамыҡ нәҙек кенә, ҡыҫҡа, йомшаҡ епсәләрҙән ғибәрәт. Был епсәләр үҙәгенә ҡарата бер аҙ сиратылып урынлашҡан. Ярайһы ныҡ, химик йәһәттән тотороҡло (һыу, яҡтылыҡ йоғонтоһона бирешеп бармай, тиҙ серемәй, тарҡалмай). 130—140
'''Өҫтөнлөктәре''':
22 юл:
Еңел һәм ярайһы ныҡ был туҡыма бер нисә мең йылдар элек үк етештерелә башлаған. Мексикалағы мәмерйәләрҙә табылған мамыҡ туҡыма киҫәктәренең 7000 йылдарҙан да әүәл һуғылғанлығы асыҡланған. Б.э. тиклем 3000 йыл элек үк Пакстан ерҙәрендә кизе-мамыҡ туҡыма етештергәндәр. Европаға мамыҡты ғәрәп сауҙагәрҙәре килтергән. Шунан бирле йөн һәм етен урынына күберәк кизе-мамыҡ ҡуллана башлағандар. 1492 йылда Баһама (Багама) утрауҙарында Христофор Колумба та мамыҡ туҡыма күрә. 1500 йылға инде туҡыма бар донъяла таныла.
Мамыҡты башта [[Һиндостан]]да эшкәртә башлағандар һәм бының өсөн "талҡығыс" — аҫлы-өҫлө урынлаштырылған ябай ғына ике йомро киҫкә ҡулланылған. Уның өҫкөһө ҡуҙғалмаған, ә аҫҡыһын тотҡа менән әйләндергәндәр. Епсәләр киҫкә араһынан тартылып икенсе яҡҡа йыйылған, ә орлоҡтар үтмәй ал яҡта ятып ҡалған. Әлбиттә, был тиклем ябай ҡулайлама менән ике-өс кеше көнөнә 6-8 кг-дан да артыҡ мамыҡ ала алмаған. Туҡыма бик ҡыйбатҡа төшкән.
[[1792 йылда]] махсус бысҡы уйлап сығарылған ([[коттон-джин]], [[Уитни, Эли|Эли Уитни]]),мамыҡты етештереү тиҙләшкән дә, арзанайған да. Шул тиклем үк эшсе көс менән башта йөҙҙәрсә, һуңғараҡ меңәдәрсә кг. сеймал етештерелә башлаған. Бысҡылар һаны артҡан, ә уларҙың дәүмәле, машиналар сифаты үҙгәргән. Механизм двигателдәрен эшләтеүгә кеше, эре мал көсө лә, [[һыу]] ҙа һ.б. файҙаланылған. Шунан бирле мамыҡ етештереү донъялағы сәнәғәттең барса тармаҡтарын уҙып үҫешә башлаған.
[[Рәсем:
== Үҫтереү ==
121 юл:
|}
<!--|}-->
1998—1999 йылдарҙан [[Ҡытай]]ҙың [[текстиль сәнәғәте]] мамыҡты төп ҡуллыныусы булып тора (донъяла ҡулланылғандың 35 % ). Ҡытайҙың үҙендә етештерелгән мамыҡ ихтыяжын ҡаплай алмай, шуға улар башҡа илдәрҙән һатып алырға мәжбүр.
2001—2005 йылдарҙа мамыҡты ситтән иң күп һатып алыусы [[АҠШ]] (бар экспорттың 40 % ), икенсе урында "франк зонаһына" ингән африка илдәре(9—13 %).
170 юл:
Ҡыҙ биргән ергә мамыҡтан да йомшаҡ бул, килен алған ергә тегәнәктән дә ҡаты бул.
▲== Башҡорт телендә "мамыҡ" һүҙенең ҡулланылышы==
Башҡорт телендә "мамыҡ" һүҙе күп төрлө органик епсәләргә (сүстәргә) ҡарата ла ҡулланыла.Кәзә, дөйә, ҡаҙ мамығы - хайуандар биргән органик епсәләр (мамыҡ шәл). Кәзә мамығын дебет тип тә атайҙар. Төрлө үҫемлектәр орлоғонда барлыҡҡа килгән йомшаҡ епсәләр ҙә мамыҡ тип атала. Мәҫәлән, бәпембә, тирәк, шайтан таяғы, тал көсөгө мамығы.
Юл 185 ⟶ 184:
== Һылтанмалар ==
{{commons|Cotton}}
* [http://www.sifat.uz Үзбәкстан мамыҡ сүсен сертификациялау үҙәге«SIFAT»]
* [http://www.pxc.ru Рәсәй Мамыҡ Ширҡәте]
Юл 198 ⟶ 196:
{{Масличные культуры}}
[[Категория:Тәбиғи сүстәр]]
[[Категория:Мамыҡ]]
[[Категория:Майлы үҫемлектәр]]
▲{{Link FA|hu}}
▲{{Link FA|kn}}
| |||