Леонардо да Винчи: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
ә clean up, removed: Link FA (8) using AWB |
||
26 юл:
}}
'''Леона́рдо ди сер Пье́ро да Ви́нчи''' ({{lang-it|Leonardo di ser Piero da Vinci}}; [[15 апрель]] [[1452]], [[Флоренция]]ла [[Винчи (ҡала)|Винчи]] ҡалаһы янында, Анкиано ауылы — [[2 май]] [[1519]], [[Кло-Люсе]] замогы, [[Амбуаз]] янында, [[Турень]] ҡалаһы, [[Франция]]) — бөйөк итальян рассамы, [[скульптура|скульпторы]], [[архитектура|архитекторы]] һәм ғалимы ([[анатомия|анатом]], [[тәбиғәт фәндәре|тәбиғәтте өйрәнеүсе]]), уйлап табыусы, яҙыусы, Яңырыу дәүеренең күренекле шәхесе.
«[[Универсаль кеше]]» нең ({{lang-la|homo universalis}}) яҡты өлгөһө.
== Биографияһы ==
=== Бала сағы ===
'''Леонардо да Винчи''' [[1452]] йылдың [[15 апрель|15 апреле]]ндә [[Винчи (ҡала)|Винчи]] янында Анкиано ауылында тыуа. “Шәмбе, төнгө сәғәт өстә ейәнем– улым Пьероның улы тыуҙы. Малайға Леонардо тип исем ҡуштыҡ. Уны отец (дин әһеле) Пьеро ди Бартоломео суҡындырҙы”—, олатаһы көндәлегендә шулай тип билдәләп үткән. Уның ата-әсәһе 25 йәшлек нотариус Пьеро һәм уның һөйгән йәре крәҫтиән кыҙы Катерина була. Леонардо беренсе йылдарында әсәһе тәрбиәһендә үҫә. Тиҙҙән атаһы бай һәм танылған ҡатынға өйләнә, әммә был никах балаһыҙ була. Шуға Пьеро өс йәшлек улын үҙ ҡарамағына ала. Әсәһенән айырылған Леонардо ғүмере буйы үҙ шедеврҙарында уны һынландырырға тырыша.
Ул заманда Италияла никахтан тыш тыуған балаларға мөнәсәбәт законлы вариҫтарға кеүек булған. [[Винчи (ҡала)|Винчи]] ҡалаһының күп абруйлы кешеләре Леонардоның киләсәк яҙмышын хәл итеүҙә ҡатнаша.
Леонардоға 13 йәш булғанда үгәй әсәһе бала тапҡанда үлә. Атаһы тағы өйләнә — һәм яңынан тол ир булып ҡала. Ул 67 йәшкә тиклем йәшәгән, дүрт тапҡыр өйләнгән һәм 12 балаһы булған. Атаһы Леонардоны ғаилә һөнәренә өйрәтеп ҡараған, әмма Леонардоны йәмғиәт закондары ҡыҙыҡһындырмаған.
Ул ваҡытта хәҙерге кеүек фамилия булмаған, «да Винчи» фәҡәт''" [[Винчи (ҡала)|Винчи]] ҡалаһынан тигәнде аңлатҡан <nowiki>»</nowiki>''. Уның тулы исеме — Leonardo di ser Piero da Vinci, йәғни, «Винчи ҡалаһынан Леонардо, Пьеро әфәнде улы».
== Ҡаҙаныштары ==
Хәҙерге заман кешеләренә Леонардо рәссам булараҡ билдәле. Бынан тыш уның скульптор була алыуын да иҫәптән сығарырға ярамай. Да Винчи үҙен инженер һәм ғалим тип һанай. Һынлы сәнғәткә ул бик аҙ ваҡытын бүлә һәм бик әкрен эшләй. Шуға күрә уның һынлы сәнғәттә мираҫы бик күп түгел, күп эштәре юғалған йәки боҙолған. Әммә уның донъя мәҙәниәтенә индергән өлөшө, Италияның Яңырыу дәүерендәге рәссамдар менән сағыштырғанда ла мөһимерәк. Уның хеҙмәттәре аша һынлы сәнғәт яңы үҫеш ала. Леонардонан алда килгән Ренессанс рәссамдары урта быуаттар сәнғәтендәге ҡайһы бер шарттарҙан баш тарта. Был реализмға ынтылыш була, перспектива, анатомия, композицияла бик күп алымдар үҙләштерелгән була.
=== Фән һәм инженер эше ===
Үҙе йәшәгәндә, берҙән бер танылған, уйлап сығарған әйбере — пистолет ҡабыҙыу замогы. Был механизм [[XVI быуат]] урталарында киң тарала, юғары кимәлдә булыу сәбәпле хатта [[XIX быуат]]та ла осрай.
Леонардо да Винчи «осоу» мәсьәләләре менән ҡыҙыҡһына. Миланда бик күп рәсемдәр яһай һәм [[ҡоштар]]ҙың осоу механизмын өйрәнә. Бынын тыш күп һынауҙар үткәрә, уларҙың барыһы ла уңышһыҙ була. Леонардо осоу аппаратын эшләргә теләй.
Баштараҡ, Дедал һәм Икар һымаҡ, ҡанаттар ярҙамында мускул көсө менән осоуҙы өйрәнә. Һуңынан, аппаратҡа кеше беркетелеп ҡуйылырға тейеш түгел, ул ирекле рәүештә аппарат менән идара итергә тейеш, ә аппарат үҙ көсө менән хәрәкәткә килергә тейеш тигән фекергә килә. Асылда был [[аэроплан]] идеяһы була.
Леонардо да Винчи вертикаль осоу һәм төшөү аппаратын эшләү тураһында уйлай.
Леонардо да Винчи ике линзалы [[телескоп]]эшләүҙе лә тәҡдим итә.
=== Уйлап сығарған әйберҙәре ===
78 юл:
</gallery>
{{
{{
{{
{{
{{
{{
{{
{{
| |||