Исаак Ньютон: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
категория
ә clean up, removed: Link FA (3) using AWB
23 юл:
[[1646]] йылда уның әсәһе Анна Эйсской ({{lang-en|Hannah Ayscough}}) 63 йәшлек тол иргә кейәүгә сыға, уларҙың өс балаһы була, һәм унда Исаак ҡайғыһы булмай. Әсәһе яғынан бабаһы Уильям Эйской уның ҡурсалаусыһы була. Бала сағында Ньютон аралашмаусан, йомоҡ һәм һөйләшмәҫ була, китап уҡырға һәм төрлө [[техника|техник]] уйынсыҡтар эшләргә ярата: ҡояш сәғәте, һыу сәғәте, тирмән һ.б. Ул үҙен яңғыҙ тип хис итә.
 
[[1653]] йылда үгәй атаһы үлгәс, уның ҡалған мираҫын әсәһе Исаакҡа яҙҙыра.
 
[[1655]] йылда Исаакты йыраҡ булмаған мәктәпкә бирәләр, бында ул аптекарь Кларк өйөндә йәшәй. Бында ул үҙенең ғәҙәттән тыш һәләтле булыуын күрһәтә, әммә [[1659]] йылда әсәһе алып ҡайтып 16 йәшлек үҫмергә йорт эштәрен йөкмәтергә маташа. Тырышыу уңышһыҙ булып сыға — Исаак китап уҡыу һәм төрлө механизмдар төҙөүҙе хуп күрә. Уның һәләтен күреп, уҡытыусылар һәм туғандары Исаактың [[Кембридж университеты]]нда уҡыуын дауам итеүенә ирешәләр.
 
Уның [[физика]], [[математика]], [[астрономия]] өлкәләрендә яһаған асыштары, ҡаҙаныштары һанап бөтөргөһөҙ, һәм улар береһенән-береһе мөһимерәк. Ньютон — механика һәм астрономия фәндәренә теоретик нигеҙ һалыусы. Ул — [[бөтә донъя тартылышы законы|ғаләмдәге есемдәрҙең үҙ-ара тарту көсө законын]], математикала (Г. Лейбниц менән бер дәүерҙә) интеграл һәм дифференциал мөнәсәбәтендәге законсылыҡтарҙы асыусы ла, көҙгөлө телескопты уйлап табыусы ла, оптика буйынса күп кенә эксперименталь хеҙмәттәрнең авторы ла. И. Ньютон, фәндә беренсе булып, [[яҡтылыҡ]]тың матдәсел, корпускуляр сифатын һәм уның (яктылыктың) бүленү (дисперсик) хасыятын да аса. Ньютон матдәләрҙең сикһеҙ кескенә өлөштәрҙән (атомдарҙан), һуңғыларының артыҡ бүленмәҫ киҫәксәләрҙән торғанлығы тураһында ла ҡараштарын белдерә. И. Ньютонды хаҡлы рәүештә бөйөк һәм мәшһүр ғалим итеп таныткан асыштары механика фәненә ҡарай, әлбиттә. Ул — хәрәкәттең [[механиканың өс законы|өс атаҡлы законын]] асҡан ғалим. Шуларҙың беренсеһе — инерция законы; икенсеһе — хәрәкәт күләме менән көс араһындағы тәңҡиллек; өсөнсөһө — йоғонто яһаусы хәрәкәт менән ҡаршы хәрәкәт араһындағы тәңҡиллек. Был һәм башҡа ошондай асыштарҙың әһәмиәте астрономия, физика, механика, математика һ. б. фәндәрнең киләсәктәге үҫеше өсөн генә түгел, бәлки, ғөмүмән донъяның барлыҡ законсаллыҡтарын өйрәнеү өсөн дә тейешле нигеҙ, шулай ук этәргес көс булыуҙа тип һанарға кәрәк.
 
== Әҙәбиәт ==
38 юл:
* Гиззәтов К.Т., Философия: 2 китап. 1 -се китап: Ҡыҫкаса философия тарихы. Философиянең нигеҙ проблемалары: Юғары уҡыу йорто өсөн дәреслек. -Казан. Мәфариф. 2002.ISBN 5-7761-1122-6
 
{{Link FA|bg}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|mt}}
 
[[Категория:Кембридж университетын тамамлаусылар]]
Юл 44 ⟶ 47:
[[Категория:Рыцарь-бакалаврҙар]]
[[Категория:Алхимиктар]]
 
{{Link FA|bg}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|mt}}