Карл Линней: өлгөләр араһындағы айырма

|Описание изображения = Карл Линней портреты, [[Рослин, Александр|Александра Рослина]]Рослин рәсеме (1775)

|Место рождения = [[Росхульт]], {{Место рождения|Смоланд|Смоландта}}, [[Швеция]]

|Место смерти = {{Место смерти|Уппсала|УппсалдаШвецияла}}, [[Швеция]]

|Альма-матер = [[Уппсал университеты]]

|Научный руководитель = [[Рудбек, Улоф (ҡустыһы)|Улоф Рудбек (ҡустыһы)]]

|Место работы = [[Уппсал университеты]]

'''Карл Линне́й''' ({{lang-sv|Carl Linnaeus, Carl Linné}}, {{lang-la|Carolus Linnaeus}}, [[1761 йыл]]да дворян титулын алғас  — ''Carl von Linné''; [[23 май]] [[1707]], Росхульт  — [[10 ғинуар]] [[1778]], Уппсала)  — [[Швеция|швед]] тәбиғәтте өйрәнеүсеһе һәм табибы; [[хайуандар]] һәм [[үҫемлектәр]] доньяһының дөйөм квалификацияһын төҙөүсе; был системала бөтә [[биология]] фәнендәге тикшереүҙәр дөйөмләштерелә һәм тәртипкә һалына. Линнейҙың төп хеҙмәте  — биологик төр төшөнсәһен билдәләү, биноминаль (бинар) номенклатура төшөнсәһен индереү һәм актив ҡулланыу, систематик (таксонометрик) категориялар араһындағы аныҡ бәйленеште билдәләү.<ref>"«БСЭ"»</ref>

Линней  — тәбиғәтте өйрәнеүсе иң билдәле швед ғалимы. [[Швеция]]ла уны шведтарға үҙ илдәрен асҡан өсөн, сәйәхәтсе булараҡ хөрмәт итәләр, швед провинцияларында тикшеренеп, бер провинция икенсе провинцияға нисек ярҙам итә алғанын өйрәнә.{{sfn|Андерссон|1951}} Шведтар өсөн уның флора һәм фауна тураһындағы хәҙмәттәре генә түгел, ә көндәлек булараҡ яҙып барылған сәйәхәтнамәләре ҡәҙерле. Был яҙмалар бай һәм аңлайышлы тел менән яҙылған, әлеге көнгә тиклем нәшер ителә һәм уҡыла.<ref name="Бруберг">Бруберг Г. Карл фон Линней = Gunnar Broberg. Carl Linnaeus / Пер. с швед. Н. Хассо.  — Стокгольм: Шведский институт, 2006.  — 44 с.  — ISBN 91-520-0914-9  — ISBN 978-91-520-0914-7</ref> Хәҙерге әҙәби [[швед теле]]нең барлыҡҡа килеүен Линней менән бәйләйҙәр, Линней фән һәм мәҙәниәт әһеле.{{sfn|Андерссон|1951}}

Карл Линней [[1707 йыл]]дың [[23 май]]ында көньяҡ Швецияла, Смоланд провинцияһы Росхульт ауылында тыуа. Уның атаһы  — Нильс Ингемарссон Линнеус ({{lang-sv|Nicolaus (Nils) Ingemarsson Linnæus}}, 1674—1748), дини кеше, сығышы буйынса крәҫтиән<ref name="Бруберг"/>; әсәһе  — Кристина Линней (Линнея), Бродерсонияла тыуған ({{lang-sv|Christina Linnæa (Brodersonia)}}, 1688—1733), ауыл руханийы ҡыҙы.

Карл ғаиләлә беренсе бала булып доньяға килә (һуңыраҡ Ингемарссон һәм Кристинаның тағы дүрт балаһы  — өс ҡыҙы һәм бер улы тыуа)<ref name="Бруберг"/>.

1716—1727 йылдарҙа Линней Векшё ҡалаһында башланғыс мәктәптә һәм гимназияла&nbsp; (1724—1727).уҡый.

Стенбрухульта ауылы Векшё ҡалаһынан илле километр алыҫлыҡта булғанға, Карл өйҙә каникул ваҡытында ғына була ала. Карлдың ата-әсәһе киләсәктә атаһы кеүек дини кеше пастор булыуын теләй, әммә Карл дини фәндәрҙән һәм боронғо телдәрҙән бик насар өлгәшә. Уны тик [[ботаника]] һәм [[математика]] ҡыҙыҡһындыра, йыш ҡына дәрескә бармайынса тәбиғәтте өйрәнергә сығып китә<ref name="www-bioresurs-uu-se">[http://www.bioresurs.uu.se/skolprojektlinne/pdf/life_of_linnaeaus.pdf Life of Linnaeaus «Жизнь Линнея» на сайте Уппсальского университета (файл pdf)]</ref>.

Векшё ҡалаһына иң яҡын юғары уҡыу йорто Лунд ҡалаһында була.

1728 йылдың августында Юхан Ротман кәңәше буйынса Линней Уппсал университетына күсә. Был университетта медицинаны өйрәнеү өсөн мөмкинлектәр күберәк була.

Уппсал университетында Линней үҙенең йәштәше Петер Артеди&nbsp;  (1705—1735) менән таныша, уның менән ул ваҡыттағы тарихи классификацияны киренән ҡарау эшен башлай. Линней, башлыса [[үҫемлектәр]]ҙе өйрәнеп классификациялай, ә Артеди [[Балыҡтар|балыҡ]], [[ер-һыу хайуандары]] һәм [[сатырлы үҫемлектәр]]ҙең классификацияһын төҙөй.

1730 йылда Линней Профессор Улоф Рудбек етәкселегендә университеттың ботаник баҡсаһында демонстратор булып эшләй башлай. Линней лекциялары ҙүр ихтирам яулай.

Линней хәҙерге тере организмдарҙың биноминаль (бинар) номенклатураһына нигеҙ һала. Элекке формаль рәүештә төҙөлгән күп һүҙле тасуирлама урынына Линней һәр төрҙө классификациялау өсөн өсөн фәнни ысул тәҡдим итә.

Линней тере организмдарҙы классификациялау өсөн фәнни классификация тәҡдим итә. Ул тәбиғәтте өс батшалыҡҡа бүлә: минералдар, үҫемлектәр һәм хайуандар. Дүрт ранг тәҡдим итә:[[класс (биология|класс]], [[отряд (биология)|отряд]], [[ырыу (биология)|ырыу]] һәм [[төр (биология)|төр]].

Меңгә яҡын яңы үҫемлектең тасуирламаһын яҙып ҡалдыра (ул дөйөм һаны ун меңгә яҡын үҫемлекте һәм бик күп хайуандарҙы тасуирлаған).<ref>"«БСЭ"»</ref><ref group="~">Поскольку с точки зрения Международного кодекса ботанической номенклатуры научные названия растений, обнародованные до 1 мая 1753 года, не считаются действительно обнародованными, Карл Линней формально является автором значительного числа названий растений, которые фактически были известны и до него.</ref>

* Линнеус университеты ({{lang-sv|Linnéuniversitetet}})&nbsp; — Швецияның көньяғындағы 2010 йылда барлыҡҡа килгән Векше һәм Кальмаре университеты.

* [[Линней (кратер)|Линней]]  — Айҙағы кратер.

* [[(7412) Линней]] (1990 SL9)  — 1990 йылдың 22 сентябендә Э. Эльст Ла-Сильела асҡан астероид.

* [http://www.linnaeus.uu.se/LTeng.html Ботанический сад Линнея] {{ref-en}}

* [http://www.systbot.uu.se/information/history/linnaeus.htm Биография] на сайте Факультета систематики растений Уппсальского университета {{ref-en}}

* [http://linnean.org/index.php?id=51 Биография] на сайте Лондонского Линнеевского общества {{ref-en}}

[[Категория:Швеция минералогтарығалимдары]]