Йәһүдилек: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
||
54 юл:
Йәһүдтәр — йәһүд булып тыуғандарҙы ла, иудаизмды ҡабул иткәндәрҙе лә эсенә алған этнодини төркөм<ref name="Ethnoreligious">См., напр., Deborah Dash Moore, ''American Jewish Identity Politics'' , University of Michigan Press, 2008, p. 303; Ewa Morawska, ''Insecure Prosperity: Small-Town Jews in Industrial America, 1890—1940'' , Princeton University Press, 1999. p. 217; Peter Y. Medding, ''Values, interests and identity: Jews and politics in a changing world'' , Volume 11 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1995, p. 64; Ezra Mendelsohn, ''People of the city: Jews and the urban challenge'' , Volume 15 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1999, p. 55; Louis Sandy Maisel, Ira N. Forman, Donald Altschiller, Charles Walker Bassett, ''Jews in American politics: essays'' , Rowman & Littlefield, 2004, p. 158; Seymour Martin Lipset, ''American Exceptionalism: A Double-Edged Sword'' , W. W. Norton & Company, 1997, p. 169.</ref>. 2010 йылда бөтә донъяла йәһүдтәр һаны 13,4 миллион, йәғни Ерҙә йәшәүселәрҙең 0,2 %-ы, тип иҫәпләнә. Бөтә йәһүдтәрҙең 42%-ы Израилдә, 42%-ы АҠШ менән [[Канада]]ла, ҡалғандарының күпселеге [[Европа]]ла йәшәй<ref name="populationdatabank">[http://www.jewishdatabank.org/Reports/World_Jewish_Population_2010.pdf World Jewish Population, 2010.] Sergio Della Pergola, Hebrew University of Jerusalem</ref>.
''Йәһүд'' тигән һүҙҙең баш мәғәнәһе —
Иудаизм 3000 йылдан ашыу мөҙҙәтле мираҫҡа дәғүә итә. Иудаизм — иң боронғо монотеистик диндәрҙең береһе<ref name="Religion & Ethics - Judaism">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/ |title=Religion & Ethics - Judaism |publisher=BBC |date= |accessdate=|archiveurl=http://www.webcitation.org/68e5MjXDQ|archivedate=2012-06-24}}{{ref-en}}</ref>, бөгөнгә тиклем йәшәп килгәндәрҙең дә иң боронғоһо<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/globalconnections/mideast/themes/religion/ Religion: Three Religions, One God] PBS {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.google.ru/search?q=%C2%ABJudaism+is+the+oldest+surviving+monotheistic+religion%C2%BB&hl=ru&newwindow=1&noj=1&prmd=imvnsfd&source=lnms&tbm=bks&sa=X&ei=h5EZUO64F4fX0QWpo4D4CA&ved=0CE4Q_AUoAQ&prmdo=1 поиск в books.google.ru по «Judaism is the oldest surviving monotheistic religion»]</ref>.
66 юл:
Хәҙерге иудаизмға 19—20 быуаттарҙа барлыҡҡа килгән төрлө «ағымдар» йәки «йүнәлештәр» инә. Иң эреләре — ортодоксаль иудаизм (үҙ сиратында хәсидтәрҙе, «литвактарҙы», заман ортодоксияһын, дини сионистарҙы һ.б. эсенә ала), реформистик һәм консерватив ағымдар (нигеҙҙә, АҠШ-та һәм Канадала). Ҡайһы бер илдәрҙә яҡынса реформистикка тап килгән ағым либераль йә прогрессив иудаизм тип атала, ә консерватив иудаизм эйәрсендәрен АҠШ менән Канадала «масорти» тип йөрөтәләр. «Традицион» иудаизмға эйәреүселәр, йәғни «масорати»ҙар, үҙҙәре ортодокс булмаһа ла, күп йолаларҙы тота һәм ортодоксаль иудаизмды хуплай (тәү сиратта Израилдә). Был элекке СССР-ҙа ла шулай булған һәм әле лә шулай: иудаизм динен тотҡан күптәр көнкүреш кимәлендә уның бөтә ҡанундарын үтәмәй, ләкин үҙҙәрен башҡа ағымдарға индермәй һәм ортодоксаль раввиндарҙы хөрмәт итә. Ләкин СССР тарҡалғас, Рәсәйҙә прогрессив ағымдарға ҡараған общиналар ҙа барлыҡҡа килде.
Хәҙерге заман иудаизмында хоҡуҡ, остазлыҡ һәм власть сығанағы булып торған һәм дөйөм танылған институт йәки шәхес юҡ. Хәҙерге ортодоксаль иудаизмдың хоҡуҡ сығанағы (Галаха) — төрлө общиналарҙа нығынған традициялар һәм раввин респонстары, улар Танахҡа («Яҙма [[Тора]]») һәм Талмудҡа («Ауыҙ-тел Тораһы») нигеҙләнә.
== Танах ==
| |||