Википедия

Урман: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
..
к
1 юл:
[[Файл:Grib skov.jpg|мини|Урман]]
[[Файл:Diližanská příroda.jpg|мини|Киң япраҡлы урман. [[Әрмәнстан]], [[Дилижан]]]]
[[Файл:Abastumani (აბასთუმანი) (1).jpg|thumb|Ылыҫлы урман, [[Грузия]], [[Абастумани]]]]
[[Файл:Conifer forest.jpg|thumb|right|Ылыҫлы урман]]
[[Файл:Forest on San Juan Island.jpg|мини|Сан Хуан утрауында урман, [[Вашингтон (штат)|Вашингтон]]]]
[[Файл:Abtao-Parque Nacional Chiloé.jpg|мини|right|[[Чилоэ]] утрауында Вальдив урманы]]
'''Урман''' — ҙур майҙанды алып торған ҡуйы эре ағаслыҡ<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>; [[ағас]] үҫемлектәр менән ҡапланған [[Ер]] йөҙөнөң бер өлөшө. Урмандар 380 млн йылдар элек девон осоронда барлыҡҡа килгән. Урмандар ҡоро ерҙең 27 %, 3,4 млрд га майҙанын биләп тора, 30 проценты — ылыҫлы, 70 проценты япраҡлы ағас.
 
Әлегә урмандар ҡоро ерҙең яҡынса өстән бер өлөшөн тәшкил итә һәм Ер йөҙөндә һауа һулаусы тормош өсөн бик әһәмиәтле роль уйнай. Урмандарҙа, ағас һәм үҫемлектәрҙән башҡа, үҙенә генә төрлө [[бактериялар|микроорганизмдар]], [[бөжәктәр]] һәм [[хайуандар]]ҙы алған үҙенсәлекле ҡатмарлы [[экосистем]]аэкосистема барлыҡҡа килә.
 
== Урман структураһы ==
19 юл:
 
== Урман төрҙәре ==
Тайга — ылыҫлы урман, урман зонаһының күп өлөшөн алып тора. Тайгала ҡышын һалһын,ә йәйен тундраға ҡараганда йылыраҡ. Үҫемлектәр бейек, ҡояшҡа бик талапсан түгел, ылыҫлы ағастар.<ref name="convdocs">[http://kk.convdocs.org/docs/index-163763.html Әйләнә — тирә донъя]</ref> Ылыҫлы урмандарҙың киң таҫмаһы, күлле Карелиянан алып, көнсығышҡа таба һуҙылған, Уралтау һырттарын ҡаплап алған, унан Себер һәм Йыраҡ Көнсығыштың икһеҙ-сикһеҙ киңлектәренә йәйелгән. Был — мөһабәт тайга. «Тайга» һүһе якутсаха телендә «урман» тигәнде аңлата. Тайга зонаһында яҡынса 7 төрлө агас һәм бер ничә төрлө ҡыуаҡ үҫә. Ылыҫлы урмандарҙың күпселеген ҡарағай тәшкил итә. Ул — иң сыҙам ағастарҙың береһе, эҫегә лә, һалҡынға ла бирешмәй. Урмансылар уның ике төргә бүлә: себер ћәм даур. Улар урмандың — 40, [[ҡарағай]] һәм [[кедр]] — 22, [[шыршы]]лар — 16, [[ҡайын]] менән [[уҫаҡ]] 17 процент майҙанын биләй.
 
Тайганан көньяҡҡа табан ҡатнаш урмандар осорай. Бында күп йыллыҡ туңлыҡ юҡ. Ҡыш шактай йылы. Шуға урманда ылыҫлы һәм ярраҡлы ағастар, ҡыуаҡтар бергә үҫә. [[Рәсәй]]ҙә ҡатнаш урмандарҙа ылыҫлы ағаслар менән йәнәшә [[ҡайын]], [[уҫаҡ]], [[имән]] һәм башҡа төр ағастар үҫә. Япраҡлы ағастарҙыың япраҡтары ҡышҡа ҡойола.
79 юл:
{{Яҡшы мәҡәлә}}
 
[[Категория:УрмандарУрман|*]]
[[Категория:ЭкосистемаЭкосистемалар]]
[[Категория:Тәбиғи географик объекттар]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Урман» битенән алынған