Википедия

Джордано Бруно: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
ә clean up, replaced: Категория:Философия → Категория:Фәлсәфә using AWB
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
5 юл:
| описание = [[философия|Философ]]
| дата рождения = 1548
| место рождения = {{МестоРождения|Нола|в КампанииИталияла}}, [[Неаполь]] янында
| дата смерти = 17.2.1600
| место смерти = [[Кампо деи Фиори]], {{МестоСмерти|Рим|Римда}}
}}
'''Джорда́но Бру́но''' ({{lang-it|Giordano Bruno}}; исеме: ''Филиппо'', ҡушаматы  — ''Бруно Ноланец''; [[1548]] йылда, [[Неаполь]] янындағы [[Нола]] ҡалаһында тыуған  — [[1600]] йылдың [[17 февраль|17 февралендә]] [[Рим]]дә вафат булған)  — [[Италия]] [[философ]]ы һәм шағиры, [[пантеизм]] вәкиле.
Католик дини хеҙмәткәре булараҡ, Джордано Бруно [[неоплатони́зм]] йүнәлешен үҫтерә, [[Николай Коперник|Коперник]] тәғлимәтенә яңы аңлатма бирә.
Бруно үҙе йәшәгән заманды күпкә үҙып киткән күҙаллауҙар биргән, был фараздар һуңынан астрономик асыштар менән нигеҙләнгән: [[йыһан]]дың сикһеҙ булыуы, йыһандағы [[йондоҙ]]ҙар алыҫтағы ҡояш кеүек, [[Ҡояш]] системаһында әлегәсә асылмаған планеталар булыуы, [[йыһан]]да беҙҙең [[Ҡояш]] кеүек есемдәрҙең сикһеҙ булыуы, сит [[планета]]ларҙа [[Ер]]ҙәге кеүек «йәшәү» мөмкин булыуы.
17 юл:
 
=== Европа буйлап гиҙеү ===
Башта 35 йәшлек фәлсәфәсе [[Лондон]]да, һуңынан Оксфордта, ундағы профессорҙар менән бәхәсләшкәндән һуң киренән [[Лондон]]ға күсә. Бер нисә хеҙмәтен яҙа, улар араһында иң мөһиме  — «Ғаләмдең һәм донъяның сикһеҙ булыуы тураһында» ([[1584]] йыл). Уны [[Англия]] хөкүмәте ҡурсалауға ҡарамаҫтан, ул ике йылдан [[Франция]]ға ҡасырға мәжбүр була. Һуңынан [[Германия]]ла уға лекциялар уҡыу тыйыла. Бруно үҙенә дошмандар таба торған иҫ киткес һәләткә эйә була. Ул аҡылы ҡабул итмәгән барлыҡ ғөрөф-ғәҙәттән баш тарта, бәхәсләшеүсегә туранан-тура уның ахмаҡ, йүләр булыуын әйтә. Үҙен донъя гражданины, Ҡояш һәм Ер улы, академияһыҙ академик тип иҫәпләй.
 
=== Хөкөмө һәм үлеме ===
[[1591]] йылда йәш аристократ Джованни Мочениго саҡырыуы буйынса [[Венеция]]ға [[мнемоника]] (хәтерҙе үҫтереү сәнғәте) буйынса дәрес бирергә килә.
Тиҙҙән Джованни Мочениго менән мөнәсәбәттәре боҙола. [[1592]] йылдың [[25 май]]ында Мочениго [[Венеция]] [[инквизиция]]һына ялыу ебәрә.<ref>[http://www.lib.ru/HRISTIAN/ATH/inquisit.txt Инквизиция Тарих хөкөмө алдында]</ref><ref>Джордано Бруно перед судом инквизиции (Краткое изложение следственного дела Джордано Бруно) // Вопросы истории религии и атеизма, [[1958]], с. 349—416.</ref> Бынан һуң [[фәйләсуф]] ҡулға алына. Урындағы [[инквизиция|инквизиторҙар]] уны, фекеренән баш тартырға күндерә алмай, [[Рим]]дағы коллегаларына тапшыра.
 
7 йыл буйы төрмәлә ултырып сыҡҡас, [[1600]] йылдың [[17 феврал]]ендә Джордано Бруно хөр фекерлелек өсөн [[католик сиркәү]] тарафынан [[ересь|еретик]] булараҡ [[инквизиция]] усағында яндырыла. [[Файл:Relief Bruno Campo dei Fiori n1.jpg|thumb|left|250px|border| Джордано Бруно Рим [[инквизиция]]һы хөкөмөндә. Эдот Феррари эшләгән бронза барельеф.]]
Өс йөҙ йыл үткәс, [[1889]] йылда Джодано Бруно яндырылған урында уға һәйкәл ҡуйыла.
 
Әммә дүрт йөҙ йыл үткәс тә Рим [[католик сиркәү]]енең башлығы уңы аҡлау мәсьәләһе менән килешмәй.<ref>«Папа Иоанн-Павел минең менән урыҫса һөйләште. Ул миңә минең Джордано Бруноны аҡлау тәҡдимемде ҡабул итергә ярамай, сөнки, Галилейҙан айырмалы рәүештә, Бруно дөрөҫ булмаған, уның тереклек булған донъяларҙың күплеге тураһында тәғлимәте Изге Яҙмаға ҡаршы килмәй, тигән теологик раҫлауы өсөн хөкөм ителгән, тине. "Бына„Бына, йәнәһе лә, сит планета йән эйәләрен табығыҙ  — шул ваҡытта Бруноның тәғлимәте дәллилләнәсәк һәм аҡлау тураһындағы һорауҙы күтәрергә мөмкин буласаҡ"буласаҡ“». Андрей Ваганов [http://www.ng.ru/education/2001-12-27/11_jazz.html Джаз тарихы  — Алгебра курсы урынына]. Академик [[Арнольд, Владимир Игоревич|Владимир Арнольд]] менән интервью // «[[Независимая газета]]», 2001-12-27</ref><ref>«В. ГИНЗБУРГ: Джордано Бруноны ны аҡламанылар, сөнки…». Светлана Сорокина [http://echo.msk.ru/programs/sorokina/41192/ «Эхо Москвы» радиостанцияһының тура эфиры]. Академик [[Виталий Гинзбург]] менән интервью // «[[Эхо Москвы]]», 15.01.2006</ref>
[[Файл:brunostatue.jpg|thumb| Рим майҙанында Бруно яндырылған урынға ҡуйылған һәйкәл.]]
 
== Әҙәбиәт ==
* Антоновский Ю. М.  Джордано Бруно. Его жизнь и философская деятельность. СПб., 1892.
* Барбур И. Религия и наука: история и современность. М.: ББИ, 2000.
* Горфункель А. Х.  Джордано Бруно. М., 1973. -175−175 с.( Мыслители прошлого).
* Джордано Бруно. Избранное. Самара: Агни, 2000.
* Йейтс Ф. Джордано Бруно и герметическая традиция. М.: Новое литературное обозрение, 2000.
* Карсавин Л. П.  Джордано Бруно. Берлин, 1923.
* Кузнецов Б. Г. [http://www.zipsites.ru/books/dz_bruno_i_genezis_klass_nauki/ Джордано Бруно и генезис классической науки.]
* Койре А. От замкнутого мира к бесконечной вселенной: Пер. с англ. Серия: Сигма. 2001. [http://www.sacred-texts.com/astro/cwiu/cwiu05.htm In English: The New Astronomy and the New Metaphysics] (глава из книги, посвященная космологии Джоржано Бруно)
* Лавджой А. Великая цепь бытия. М.: Дом интеллектуальной книги, 2001. [http://psylib.org.ua/books/lovejoy/txt04.htm Лекция IV. Принцип изобилия и новая космография] (в значительной мере посвящена космологическим идеям Дж. Бруно)
* Менцин Ю. Л. «Земной шовинизм» и звёздные миры Джордано Бруно //Вопросы истории естествознания и техники. 1994, №  1.
* Философско-религиозные истоки науки. Отв. редактор П.  П.  Гайденко. М.: Мартис, 1997.
* Ордине Нуччо. Границы тени. Литература, философия и живопись у Джордано Бруно. Пер. с итальянского А. А.  Россиуса. Спб., 2008.-407 с.
* Gatti H. Giordano Bruno and Renaissance Science, 2002 (содержит критику взгляда на Дж. Бруно как на герметиста).
 
Юл 51 ⟶ 52:
* ''[http://renaissance.rchgi.spb.ru/Bruno/autor.rus.htm Джордано Бруно]'' в библиотеке о. [[Яков Кротов|Якова Кротова]]
* [http://renaissance.rchgi.spb.ru/Bruno/PROCESS.htm Протоколы судебного допроса Джордано Бруно]
* [[Йейтс, Фрэнсис|Франсес Йейтс]]. [http://psylib.org.ua/books/yates03/index.htm Джордано Бруно и герметическая традиция].  — М.: Новое литературное обозрение, 2000
* Менцин Ю. Л. [http://www.astronet.ru/db/author/10867 Загадки процесса Джордано Бруно]
* Менцин Ю. Л. [http://vivovoco.rsl.ru/VV/PAPERS/HISTORY/VV_HI11W.HTM «Земной шовинизм» и звездные миры Джордано Бруно.]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Джордано_Бруно» битенән алынған