Проза: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
11 юл:
Боронғо [[Греция]] [[нәфис әҙәбиәт]]ендә поэзия менән бер ҡатарҙан проза ла булған. Телсе ғалимдәр уларҙы «миф», «риүәйәт», «[[әкиәт]]» һәм «[[комедия]]» жанрҙары тип һанай. Ә [[Греция|гректар]] үҙҙәре уларҙы бер нисек тә [[шиғриәт|поэзия]]ға индермәгән, сөнки, мәҫәлән, мифты - бөтөнләй ижад емеше түгел, ә дини тәғлимәт итеп ҡараған. Үҙ сиратында, риүәйәт – тарихи әҫәр, [[әкиәт]] – тормош-көнкүреш хәбәре, һәм [[комедия]] – [[шиғриәт|поэзия]]нан ныҡ түбән торған әйбер булып һаналған. Бер үк ваҡытта ораторҙар һәм сәйәсмәндәр телмәре, һуңыраҡ фәнни яҙмалар [[нәфис әҙәбиәт]]кә туранан-тура ҡағылмаған проза итеп ҡаралған. Шулай итеп, элекке донъяла (античный мир), [[Боронғо Рим]]дә, аҙаҡтан Урта быуаттар Европаһында, юғары ижад һәм [[нәфис әҙәбиәт]] жанры булып танылған [[шиғриәт|поэзия]] менән сағыштырғанда, проза гел икенсе планда йөрөгән, һәм уның тураһында бары тик «көнкүреш әҙәбиәте», ҡайһы саҡ «публицистик әҙәбиәт» тигән фекерҙәр йәшәп килгән.
 
[[Урта быуаттар]]ҙың икенсе яртыһында хәл яйлап үҙгәрә башлай. Тәүҙә антик, һуңынан феодаль дәүләт ҡоролошо тарҡалыу менән, ул замандарҙа популяр булған поэма, [[трагедия (жанр)|трагедия]] һәм ода жанрҙары әкренләп иҫкерә төшә. Сауҙа буржуазияһының үҫеүе, уның мәҙәни һәм идея кимәле артыуы менән һәм ҙур ҡалалар мәҙәниәте нигеҙендә [[нәфис әҙәбиәт]]тең прозаик жанрҙары күтәрелеш кисерә. Башта «повесть» һәм «новелла» тыуһа, улар артынан «роман» жанры барлыҡҡа килә. Ҡол биләү осоро һәм феодал дәүләттәр әҙәбиәтендә төп урынды алып торған поэтик жанрҙар, иҫкереүгә дусар булып, әҙәбиәт өлкәһенән бөтөнләй юғалмаһалар ҙа, тора бара үҙҙәренең баштағы әйҙәүсе асылдарын юғалта. Буржуаз, һуңынан капиталистик йәмғиәттә төп ролде үҙ өҫтөнә ала барыусы әҙәби ысулдар нығыраҡ прозаға тартыла. Был жанрҙағы [[нәфис әҙәбиәт]] [[шиғриәт|поэзия]]ның алдынғылығын ҡыҫырыҡлай башлай, тәүҙә уның менән бер тәңгәлгә күтәрелһә, капитализмдың сәскә атыуы ваҡытында уны һиҙелерлек артҡа һәм түбәнгә ҡалдыра. XIX быуатҡа прозаик-яҙыусыларяҙыусы — прозаиктар, новелла һәм роман авторҙары [[нәфис әҙәбиәт|матур әҙәбиәт]]тә һиҙелерлек ижадсыларға әйләнә. Улар [[шиғриәт|поэзия]] тантана иткән замандарҙағы поэма һәм трагедия яҙыусылары кеүек үҙ әҫәрҙәрендә йәмғиәткә оло һәм киң күләмдәге типик дөйөмләштереүҙәр һәм һөҙөмтәләр тәҡдим итә.
== Прозалағы әҙәби жанрҙар ==
Әҙәбиәт теорияһында жанр төшөнсәһе әҫәрҙең йөкмәткеһен билдәләй. Икенсе төрлө әйткәндә, жанр – үҙенә бер төрлө сюжет һәм стилистик үҙенсәлек менән билдәләнгән әҫәрҙәр төрө. Бынан сығып, проза жанрҙарына түбәндәгеләр инә:
Ниндәйҙер* '''Биография''' — ниндәйҙер шәхестең тормош юлын, хеҙмәт һәм башҡа төр эшмәкәрлеген һүрәтләгән яҙма биография була. Кеше тормошоның тасуирламаһы тарихи, әҙәби һәм фәнни проза жанры. Уға миҫал итеп [[Мәскәү]]ҙең «Молодая гвардия» нәшриәтендә тиҫтә йылдар дәүерендә [[урыҫ теле]]ндә нәшер ителгән «Жизнь замечательных людей» серияһын килтерергә була.
 
===* '''Манифест ==='''
=== Биография ===
Ниндәйҙер шәхестең тормош юлын, хеҙмәт һәм башҡа төр эшмәкәрлеген һүрәтләгән яҙма биография була. Кеше тормошоның тасуирламаһы – тарихи, әҙәби һәм фәнни проза жанры. Уға миҫал итеп [[Мәскәү]]ҙең «Молодая гвардия» нәшриәтендә тиҫтә йылдар дәүерендә [[урыҫ теле]]ндә нәшер ителгән «Жизнь замечательных людей» серияһын килтерергә була.
 
=== Манифест ===
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Проза» битенән алынған