Википедия

Демократия: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
". Файл:Héraldique meuble Cloche2.svg|thumb|Вече ҡыңғырыуы —халыҡ власы символы<ref>[http://sovet.geraldi…" исемле яңы бит булдырылған
 
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
10 юл:
 
== Демократия тарихы ==
Демократия [[Боронғо Греция]] ҡалаһы [[Афина]]дала барлыҡҡа килгән.
БарлыҡБөтә төп ҡараҙарҡарарҙар, закондар Халыҡ йыйынында ҡабул ителгән. Аҙнаһына бер тапҡыр меңерләгән ирекле граждандар тау һөҙәгенәитәгендә йыйыла, ундағы махсус таш эскәмйә-баҫҡыстарға ултырыша. Йыйын аяҙ көндә булырға тейеш тип һаналған, сөнки аллаларАллалар улар хөрмәтенә килтерелгән ҡорбанды ғына күрә, ғәҙелһеҙ эштәргә ҡарата халыҡ ҡәһәрен ишетә, тип уйлағандар. Граждандар төрлө вазифаларға яңы кешеләр һайлаған, хакимлеге тамамланғандарҙың отчётын тыңлаған. Тәләгән кеше, таш сәхнәгә менеп, үҙ фекерен еткерә иркен әйтә алған.
 
== Демократия принциптары ==
23 юл:
* закон нигеҙендә аҙсылыҡтың үҙ мәнфәғәтен, позицияларын яҡлау.
 
Демократия '''һайлап ҡуйылған''' һәм '''тура демократия'''ға бүленә. Демократик [[йәмғиәт]]тә һайлап ҡуйылған демократия ике принципҡа нигеҙләнеп эшләй: граждандарҙың ҡарарҙарҙы ҡабул итеүҙә ҡатнашыуы; дәүләт органдарннаоргандарына һайлап ҡуйылған яуаплы кешеләрҙең һайлаусылар алдында отчёт биреүҙәре һәм контроль аҫтында эшләүҙәре.
 
'''Тура демократия''' — граждандарҙың һайлау, плебецит юлы менән уҙ ихтиярын белдереүе һәм башҡа төрлө формаларҙа ҡарар ҡубулҡабул итеүҙә таранан-тура ҡатнаша алыуҙарыалыуы. Демократия сикһеҙ була алмай. Объектив сәбәптәр арҡаһында, һәр граждандың сәйәси һәм башҡа ҡарарҙарҙы ҡабул итеүҙә даими ҡатнашыуы мөмкин түгел. Халыҡ власын тормошҡа ашырыуҙың иң мөһим сараһы булып, граждандарҙың ижтимағи үҙ идарала туранан-тура ҡатнашыуы, үҙенең демократик хоҡуҡтарынан файҙалана алып, демократияның теге йәки был формаһында дәүләт, йәмғиәт, етештереү менән идара итеүҙә үҙ өлөштәрен индерә алыуҙары. Әммә ижтимағи үҙидара, плебесцит демократияһы итеп аңлап, кешеләрҙең ирекле хеҙмәттәшлек итеү юлы менән тормошҡа ашырылған, бер ниндәй ҙә хоҡуҡи нормалар менән сикләнмәгән, туранан-тура халыҡ тарафынан идара ителә торған власть анархик идея менән һуғарылған тип һанала.
Сәйәси режимдың ниндәй булыуына карапҡарап, йәмғиәттең асыҡлылыҡ дәрәжәһе билдәләнә.
 
Тоталитар режимда ижтимағи тормоштоң барлыҡ сараларын да дәүләт тоталитар контроль аҫтында тота, ә дәүләт үҙе тулыһынса ябыҡ була. Авторитар режимда ижтимағи тормоштоң сәйәси сфераһы тулыһынса тоталитар контроль аҫтында тотола, ә башҡа даирәләрендә асыҡлыҡ өлөшләтә була. Демократик режимда йәмғиәт һәм уның барлыҡ сфералары ла асыҡ була.
 
Хәҙерге донъя шарттарында демократия һәм уның принциптары бик тар арауыҡта ғына йәшәй. Хәҙерге дәүләттәрҙең яртыһынан артығы диктатор дәүләттәр, уларының да күпселеге тоталитар дәүләт.
Демократия, ижтимағи тормош төҙөлөшөнөң камил ысулы булмаһа ла, универсаль сифаттарға эйә. Демократияның да кәмселектәре һәм йомшаҡ яҡтары бар.
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Демократия» битенән алынған