Чанышев Әҙеһәм Миҙхәт улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
оформление, һылтанма, +/-категория
8 юл:
|род деятельности = Педагог
|дата рождения = 27.09.1902
|место рождения = [[Башҡортостан]] [[{{ТУ|Баймаҡ районы]]}} [[Юлыҡ (Баймаҡ районы)|Юлыҡ]] ауылы ауылы
|гражданство = {{Флагификация|Российская империя}} →<br /> [[Файл:Флаг башкир.png|22px|border]] [[Бәләкәй Башҡортостан|Башҡортостан]] →<br />{{Флагификация|СССР}}
 
18 юл:
|супруга =
|дети =
|награды и премии = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}} {{Орден Ленина}} {{!!}} {{Орден Трудового Красного Знамени}} {{!!}} {{Орден Знак Почёта}}
{{!}}}
}}
{{фамилиялаш|Чанышев}}
 
'''Чанышев Әҙеһәм Миҙхәт улы''' (1902—1985)''' — [[Баймаҡ районы]]нда мәғарифты үҫтереүгә, мәктәптәрҙә уҡытыу-тәрбиә эшен яҡшыртыуға, уҡытыусы коллективтарының хеҙмәтен камиллаштырыуға ҙур көс һалған Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышевты күптәр данлыҡлы педагог, оҫта етәксе булараҡ әле лә яҡшы хәтерләй. Милләте  — [[башҡорт]].
 
== Тормошо ==
Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышев 1902 йылдың 27 сентябрендә [[Башҡортостан]]дың [[Баймаҡ районы]] [[Юлыҡ (Баймаҡ районы)|Юлыҡ]] ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә донъяға килә. Ата-әсәһе иртә вафат булыуы сәбәпле, кескәй Әҙеһәм олатаһы менән өләсәһендә тәрбиәләнә. Уның олатаһы Ҡаһарман Чанышев 56 йыл мөғәллим була. Ул Әҙеһәмде мәҙрәсәгә уҡырға бирә, ике йылдан башланғыс мәктәпкә күсерә, артабан үҫмерҙе Верхнеуралға алып барып, реаль училищеға урынлаштыра.
 
[[Октябрь революцияһы]]нан һуң Әҙеһәм Чанышев Юлыҡ мәктәбендә балалар уҡыта, 80-се йәш менән барған олатаһын алмаштыра. Ул  — ауыл мәктәбендә яңыса уҡытыуҙы ойоштороусыларҙың береһе. Мөғәллим йәштәрҙе уҡытыуға, тәрбиәләүгә бөтә көсөн бирә, ата-әсәләр менән күп эшләй. Әҙеһәм Чанышев драматург [[Мирхәйҙәр Фәйзи]] менән бергә йәштәрҙе түңәрәктәргә ылыҡтыра, төрлө йәмәғәт эштәре алып бара. Ул мәктәптә һәм ауылда әйҙәүсе педагогҡа әйләнә.
1926 йылда Ә. М. Чанышев [[Баймаҡ]] башланғыс мәктәбе директоры итеп күсерелә. [[Өфө]]лә махсус курсты тамамлағас, ул терәк мәктәп директоры итеп тәғәйенләнә, бай тәжрибә туплай, күренекле мәғариф хеҙмәткәре булып өлгөрә.
 
1930 йылда Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышев Баймаҡ кантон халыҡ мәғарифы бүлегенең беренсе мөдире итеп үрләтелә. Ул үҙен оҫта етәксе итеп күрһәтә. Оло быуын кешеләре уны күп йылдар буйы уҡытыусыларҙың уҡытыусыһы тип иҫкә ала. Ул иң тәүҙә уҡытыусылар әҙерләү курстары ойоштора, мәктәптәрҙә уҡытыу-тәрбиә эшенең сифатын күтәреү сараларын күрә. 1937 йылда Ә.М. Чанышев [[Баймаҡ]] 1-се мәктәбенә география уҡытыусыһы булып күсә, шунан һуң мәктәп директоры урынбаҫары, директор була, бер үк ваҡытта география уҡыта.
[[Октябрь революцияһы]]нан һуң Әҙеһәм Чанышев Юлыҡ мәктәбендә балалар уҡыта, 80-се йәш менән барған олатаһын алмаштыра. Ул — ауыл мәктәбендә яңыса уҡытыуҙы ойоштороусыларҙың береһе. Мөғәллим йәштәрҙе уҡытыуға, тәрбиәләүгә бөтә көсөн бирә, ата-әсәләр менән күп эшләй. Әҙеһәм Чанышев драматург [[Мирхәйҙәр Фәйзи]] менән бергә йәштәрҙе түңәрәктәргә ылыҡтыра, төрлө йәмәғәт эштәре алып бара. Ул мәктәптә һәм ауылда әйҙәүсе педагогҡа әйләнә.
1926 йылда Ә.М. Чанышев [[Баймаҡ]] башланғыс мәктәбе директоры итеп күсерелә. [[Өфө]]лә махсус курсты тамамлағас, ул терәк мәктәп директоры итеп тәғәйенләнә, бай тәжрибә туплай, күренекле мәғариф хеҙмәткәре булып өлгөрә.
 
1942 йылда, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]ның иң ауыр мәлендә, Ә.М. Чанышев яңынан район халыҡ мәғарифы бүлеге мөдире итеп тәғәйенләнә. Мәктәптәрҙә уҡытыусылар етешмәй, ремонт яһалмай, балалар ас-яланғас. Шулай ҙа уларҙы уҡытырға кәрәк. һуғыш тыуҙырған ҙур ҡыйынлыҡтарға ҡарамаҫтан, Ә.М.Чанышев етәкселегендә халыҡ мәғарифы бүлеге, район мәктәптәренең уҡытыусы коллективтары үҙҙәренә тапшырылған бурысты намыҫлы үтәй, йылдың-йылы уҡыу дауам итә, балалар белем ала.
1930 йылда Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышев Баймаҡ кантон халыҡ мәғарифы бүлегенең беренсе мөдире итеп үрләтелә. Ул үҙен оҫта етәксе итеп күрһәтә. Оло быуын кешеләре уны күп йылдар буйы уҡытыусыларҙың уҡытыусыһы тип иҫкә ала. Ул иң тәүҙә уҡытыусылар әҙерләү курстары ойоштора, мәктәптәрҙә уҡытыу-тәрбиә эшенең сифатын күтәреү сараларын күрә. 1937 йылда Ә.М.Чанышев [[Баймаҡ]] 1-се мәктәбенә география уҡытыусыһы булып күсә, шунан һуң мәктәп директоры урынбаҫары, директор була, бер үк ваҡытта география уҡыта.
 
1953 йылда, ауырыу сәбәпле, Ә. М. Чанышев мәғариф бүлеге мөдире вазифаһынан бушатыла. Ул тәүҙә эшсе йәштәр мәктәбендә, 1958 йылда [[Сибай]]ға күскәндән һуң  — ете йыллыҡ мәктәп директо¬ры, ике йыл үтеүгә, Сибай 7-се урта мәктәбе директоры урынбаҫары булып эшләй, үҙенең талантлы педагог икәнен раҫлай.
1942 йылда, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]ның иң ауыр мәлендә, Ә.М.Чанышев яңынан район халыҡ мәғарифы бүлеге мөдире итеп тәғәйенләнә. Мәктәптәрҙә уҡытыусылар етешмәй, ремонт яһалмай, балалар ас-яланғас. Шулай ҙа уларҙы уҡытырға кәрәк. һуғыш тыуҙырған ҙур ҡыйынлыҡтарға ҡарамаҫтан, Ә.М.Чанышев етәкселегендә халыҡ мәғарифы бүлеге, район мәктәптәренең уҡытыусы коллективтары үҙҙәренә тапшырылған бурысты намыҫлы үтәй, йылдың-йылы уҡыу дауам итә, балалар белем ала.
 
1953 йылда, ауырыу сәбәпле, Ә.М.Чанышев мәғариф бүлеге мөдире вазифаһынан бушатыла. Ул тәүҙә эшсе йәштәр мәктәбендә, 1958 йылда [[Сибай]]ға күскәндән һуң — ете йыллыҡ мәктәп директо¬ры, ике йыл үтеүгә, Сибай 7-се урта мәктәбе директоры урынбаҫары булып эшләй, үҙенең талантлы педагог икәнен раҫлай.
Ҡайҙа ғына эшләһә лә, Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышев һәр ваҡыт үҙенә талапсан була, йәш уҡытыусыларға, мәктәп директор¬ҙарына һәм башҡа мәғариф хеҙмәткәрҙәренә ихлас ярҙам итә, педагогик такт, принципиаллек сифаттары менән айырылып тора. Ул һәр эште ҙур яуаплылыҡ тойоп башҡара, бүтәндәрҙән дә шуны ғәҙел талап итә.
 
Уҡытыу-тәрбиә һәм етәкселек эштәрендә ҙур уңыштары өсөн Әҙеһәм Миҙхәт улы Чанышев [[Ленин ордены]], [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]], «ПочетПочёт Билдәһе» ордендары менән бүләкләнә. Уның исеме һәр ерҙә оло ихтирам менән телгә алына. Халыҡ үҙ улын онотмай.
 
== Һылтанмалар ==
* К. Я. Яйыҡбаев. Мәғрифәтсе мөғәллимдар, күренекле уҡытыусылар һәм мәғариф эшмәкәрҙәре.
* {{мәҡәлә |автор=Эльмира Кейекҡужина. |заглавие=Фиҙаҡәр хеҙмәт эйәһе |ссылка=http://www.hakmar.ru/?new=1178 |язык= |издание=[[Һаҡмар (гәзит)|Һаҡмар]]|тип=гәзит |год=04.10.2012 |номер= |страницы= |issn=}}
 
[[Категория:Башҡортостан шәхестәреуҡытыусылары]]