|
[[Файл:Registan - Sherdor madrasa.jpg|thumb|right|250px|[[Медресе Шердор]] — одно из трёх наиболее известных [[медресе]] в [[Самарканд]]е, построенное в 1619—1636 годах на площади [[Регистан (Самарканд)|Регистан]].]]
'''Мәҙрәсә''' ({{lang-ar|'''مدرسة'''}} — уҡыта торған урын) - — урта һәм юғары мосолман уҡыу йорттары.
== Тарихы ==
Башҡортостанда тәүге мәҙрәсәләр 17 быуаттың 2‑се яртыһында барлыҡҡа килә. Муллалар инициативаһы буйынса мәсеттәр эргәһендә асыла, шәхси иғәнәләр һәм вакыф аҡсаһына тотола. Ырымбур мосолман диниә назараты ҡарамағында була. Уҡытыу‑тәрбиә эшенә мөҙәрис, мулла һәм мөғәллимдәр етәкселек итә. 9 йәше тулған, мәктәп тамамлаған ир балалар ҡабул ителгән. Уҡыу башлыса түләүһеҙ була. Уҡыу курсы — 6—11 йыл. Әҙерлек кимәле буйынса мәҙрәсәләр уҡыусылары 3 баҫҡысҡа бүленә: башланғыс (ибтидаи), урта (рушди), өлкән (иғдадиә). Уҡытыу башланғыс кластарҙа — төрки, өлкәндәрҙә ғәрәп телендә, фарсы телендә алып барылған. Мәҙрәсәләр уҡыу программаһына Ҡөрьән тәфсире, догматика, логика, фикһ, ислам тарихы һәм философия, ғәрәп теле һ.б. ингән. 19 быуаттың 2‑се яртыһында яңы ысуллы мәҙрәсәләр барлыҡҡа килә, улар араһында “Ғәлиә"«Ғәлиә», “Ғосмания"«Ғосмания», “Мөхәмәҙиә"«Мөхәмәҙиә», “Рәсүлиә"«Рәсүлиә», “Хөсәйениә"«Хөсәйениә» һ.б. 1865 йылда Өфө губернаһында 814 мәктәп һәм мәҙрәсә һаналған, 1913 йыл 579 мәктәп һәм 32 иәҙрәсә булып, уларҙа 90 меңдән ашыу уҡыусы белем алған. Революциянан (1917) һуң мәҙрәсәләрҙең күпселеге ябыла, ҡалғандары берҙәм хеҙмәт йәки милли совет мәктәптәренә үҙгәртелә.
== Хәҙерге мәҙрәсәләр ==
Башҡортостанда “Ғәлиә"«Ғәлиә», Мәрйәм Солтанова исемендәге, Рәсәй ислам университеты (бөтәһе лә — Өфө), “Нур«Нур әл‑Иман"» (Стәрлетамаҡ ҡ.), “Нуруль«Нуруль Ислам"» (Октябрьский ҡ.) һ.б. мәҙрәсәләр эшләй.
{{БЭ}}
== Әҙәбиәт ==
* Фархшатов М. Н. Народное образование в Башкирии в пореформенной период. 60—90-е годы 19 в. М., 1994; Аминов Т. М.
* История профессионального образования в Башкирии. Начало XVII века — до 1917 года. М., 2006
== Һылтанмалар ==
|
