Хәсәнов Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә Рөстәм Нурыев Хәсәнов Ғәлиәхмәт Вәлиәхмәт улы битенең исемен йүнәлтеү ҡуймайынса үҙгәртте. Яңы исеме: [[Хәсәнов Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт … |
Ардах18 (фекер алышыу | өлөш) ib, категория |
||
1 юл:
{{Персона
'''Хәсәнов Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы''' – Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәтенең тәүге осоронда әүҙем ҡатнашҡан эшмәкәрҙәрҙең береһе. ▼
|имя = Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы<br /> Хәсәнов
1894 йылда [[Ырымбур губернаһы]] Ырымбур өйәҙе Бошман–Һыуын-Ҡараҡыпсаҡ улысының [[Теләүембәт]] ауылында тыуған, хәҙерге [[Башҡортостан]] Республикаһының [[Күгәрсен районы]]. 11 йәшендә етем ҡалып, атаһының бер туған ҡустыһы ҡулында тәрбиәләнә. Аҙаҡ ауыдағы рус-башҡорт мәктәбе янындағы етемдәр пансионына барып урынлаша. Ауылда өс йыл уҡығандан һуң, Теләүембәттән йыраҡ түгел Сәйетҡол ауылындағы 2 класслы рус-башҡорт училищеһына уҡырға инә. Бында, өс йыл эсендә столяр һөнәрен үҙләштереп, бер-аҙ аҡса эшләп алып, 1911 йылда [[Пермь губернаһы]]ның Красноуфимск ҡалаһындағы сығып китә. Бында ул [[Красноуфимск]] рус-башҡорт ауыл хужалығы училищеһына керә. “Башҡорт степендияһы”на уҡый. Училищела Ғәлиәхмәт Хәсәнов столяр, тимерсе-слесарь һөнәрҙәрен үҙләштерә, һабын ҡайнатыусы һәм май етештереүсе заводтарҙа эшләй.▼
|имя при рождении =
1915 йылда ауыл хужалығы училищеһын тамамлап, практикант сифатында помещик Шоттың имениеһында эшләй. Артабан [[Ырымбур губернаһы]] земствоһына эшкә төшөп, 1917 йылдың йәйенә тиклем Ырымбур өйҙенең Покровский агрономия участкаһында агроном ярҙамсыһы булып йөрөй. ▼
|изображение =
1917 йылдың йәйендә Ғәлиәхмәт Хәсәнов Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәктенә ҡушылып китә. ▼
|ширина =
|описание изображения =
|род деятельности =
|дата рождения = 1894
|место рождения = [[Ырымбур губернаһы]], Ырымбур өйәҙе, Бошман-Һыуын-Ҡараҡыпсаҡ улыс, [[Теләүембәт]] ауыл<ref name="Х">Хәҙерге [[Башҡортостан]] Республикаһының {{ТУ|Күгәрсен районы}}.</ref>
|гражданство = {{Флагификация|Российская империя}} → {{Флагификация|СССР}}
|подданство =
|дата смерти = билдәһеҙ
|место смерти =
|награды и премии =
|автограф =
|сайт =
|викисклад =
}}
{{фамилиялаш|Хәсәнов}}
▲'''Хәсәнов Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы'''
▲1894 йылда [[Ырымбур губернаһы]] Ырымбур өйәҙе
{{цитата|После Февральской революции 1917 года добровольно покинул земство, как сын веками угнетенного царизмом башкирской бедноты для выяления интересов этой бедноты и оформление ее требований вошел в среду башкирских работников (коих было тогда несколько человек) Башкирское областное Бюро и работал не получая за свои труды никаких вознаграждений''”}}, – тип яҙа ул үҙенең автобиографияһында.▼
▲1915 йылда ауыл хужалығы училищеһын тамамлап, практикант сифатында помещик Шоттың имениеһында эшләй. Артабан [[Ырымбур губернаһы]] земствоһына эшкә төшөп, 1917 йылдың йәйенә тиклем Ырымбур өйҙенең Покровский агрономия участкаһында агроном ярҙамсыһы булып йөрөй.
▲{{цитата|После Февральской революции 1917 года добровольно покинул земство, как сын веками угнетенного царизмом башкирской бедноты для выяления интересов этой бедноты и оформление ее требований вошел в среду башкирских работников (коих было тогда несколько человек) Башкирское областное Бюро и работал не получая за свои труды никаких вознаграждений''”}},
1917 йылдың июлендә [[Ырымбур]]ҙа үткән [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы | I Башҡорт ҡоролтайында]] ҡатнаша. Август айында [[Өфө]] лә үткән [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы| II Башҡорт ҡоролтайында]] ул [[Башҡорт үҙәк шураһ]]ы башҡарма комитетына ағза итеп һайлана. Ғәлиәхмәт Хәсәнов Үҙәк шураның Статистика эштәре буйынса бүлеген етәкләй.
{{цитата|Цель Областного Бюро было объединение башкирских масс раскинутых в пяти губерниях Российской империи. Участвуя в этой работе, я собрал всякого рода статистические материалы по Оренбургской, Самарской, Уфимской, Пермской и Вятской губерний, касающихся башкирского населения, землепользования, скотоводства и т.д. и конечном результате по этим данным был составлен проект карты Башкирии с разделением на 13 кантонов''}},
Ғәлиәхмәт
1917 йылдың
1918 йылда июнендә [[Силәбе]] ҡалаһында [[Башҡорт хөкүмәте]] янынан тергеҙелә. Июль айында Сәғит Мерәҫов [[Ырымбур]]ға килеп, Башҡорт хөкүмәтенең урындағы хәрби бүлеген ойоштора. Оҙаҡламай Ғәлиәхмәт Хәсәнов та ошо бүлектең эшенә ҡушылып китә. Хәрби бүлек ағзаһы булараҡ ул [[Мерәҫов Сәғит Ғөбәйҙулла улы|С. Мерәҫов]], [[Бейешев Әхмәт (Әхмәҙулла) Әлмөхәмәт улы|Ә. Бейешев]], [[ Ҡыуатов Усман Мөхәмәтғәлим улы|У. Ҡыуатов]], [[Ғәбитов Хәбибулла Ғәбделҡаһир улы|Х. Ғәбитовтар]] берлектә халыҡты [[Башҡорт армияһы]]на мобилизациялау эшендә ҡатнаша.
Артабанғы айҙарҙа Ғәлиәхмәт Хәсәнов [[Мутин Илдархан Ибраһим улы|Илдархан Мутин]] урынына Башҡорт хөкүмәтендә финанс бүлеге мөдире вазифаһын башҡара.▼
Башҡорт хөкүмәте һәм ғәскәрҙәре Совет власы яғына сыҡҡандан һуң, Башревкомда эшләй. Ғәлиәхмәт Хәсәнов [[Башҡортостан]]дың аҙыҡ-түлек комиссары итеп тәғәйенләнә. Артабан ул, Башревком юлланмаһы буйынса, [[Мәскәү]]ҙә Я. М. Свердлов исемендәге
▲1917 йылдың июлендә [[Ырымбур]]ҙа үткән [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы | I Башҡорт ҡоролтайында]] ҡатнаша. Август айында [[Өфө]] лә үткән [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы| II Башҡорт ҡоролтайында]] ул [[Башҡорт үҙәк шураһ]]ы башҡарма комитетына ағза итеп һайлана. Ғәлиәхмәт Хәсәнов Үҙәк шураның Статистика эштәре буйынса бүлеген етәкләй.
▲{{цитата|Цель Областного Бюро было объединение башкирских масс раскинутых в пяти губерниях Российской империи. Участвуя в этой работе, я собрал всякого рода статистические материалы по Оренбургской, Самарской, Уфимской, Пермской и Вятской губерний, касающихся башкирского населения, землепользования, скотоводства и т.д. и конечном результате по этим данным был составлен проект карты Башкирии с разделением на 13 кантонов''}}, – тип яҙа Ғ. Хәсәнов.
▲Ғәлиәхмәт Хәсәнов Башҡорт үҙәк шураһы булараҡ 1917 йылдың көҙөндә милли-азатлыҡ хәрәкәтенең мөһим документтарын әҙерләүҙә ҡатнаша. 1917 йылдың 15 ноябрендә Үҙәк шура тарафынан ҡабул ителгән тарихи акт – Башҡортостан автономияһын иғлан итеү тураһындағы 2-се фарманда уның да ҡул тамғаһы бар.
▲1917 йылдың 8–20 декабрендә, [[Ырымбур]]ҙа үткән [[Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы | III Дөйөм Башҡорт ойоштороу ҡоролтайында]] ҡатнаша. Ҡоролтайҙан һуң, Ғәлиәхмәт Хәсәнов Башҡорт үҙәк шураһының финанс бүлеген мөдире булып эшләй. 1918 йылдың февралендә [[Ырымбур]]ҙағы Башҡорт хөкүмәте һәм Башҡорт үҙәк шураһы ағзалары большевиктар (дөрөҫөрәге, [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы |Башҡорт автономияһын]] күрә алмаған [[Ырымбур]] [[мосолман]] хәрби комитеты) тарафынан ҡулға алынып төрмәгә ябыла. Ғ. Хәсәнов большевиктар ҡулынан ысҡынып өлгөргән, булһа кәрәк. Документтарҙан күренеүенсә, төрмәгә ябылған башҡорт эшмәкәрҙәре араһында уның исеме телгә алынмай.
▲1918 йылда июнендә [[Силәбе]] ҡалаһында [[Башҡорт хөкүмәте]] янынан тергеҙелә. Июль айында Сәғит Мерәҫов [[Ырымбур]]ға килеп, Башҡорт хөкүмәтенең урындағы хәрби бүлеген ойоштора. Оҙаҡламай Ғәлиәхмәт Хәсәнов та ошо бүлектең эшенә ҡушылып китә. Хәрби бүлек ағзаһы булараҡ ул С. Мерәҫов, Ә. Бейешев, У. Ҡыуатов, Х. Ғәбитовтар берлектә халыҡты [[Башҡорт армияһы]]на мобилизациялау эшендә ҡатнаша.
▲Артабанғы айҙарҙа Ғәлиәхмәт Хәсәнов Илдархан Мутин урынына Башҡорт хөкүмәтендә финанс бүлеге мөдире вазифаһын башҡара.
▲Башҡорт хөкүмәте һәм ғәскәрҙәре Совет власы яғына сыҡҡандан һуң, Башревкомда эшләй. Ғәлиәхмәт Хәсәнов [[Башҡортостан]]дың аҙыҡ-түлек комиссары итеп тәғәйенләнә. Артабан ул, Башревком юлланмаһы буйынса, [[Мәскәү]]ҙә Я.М.Свердлов исемендәге Коммнистик университетына уҡып ҡайта.
1920 йылдың майынан Ғ. Хәсәнов [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы| Башҡортостандың]] Ер эштәре буйынса халыҡ комиссариаты (Наркомзем) Коллегияһы ағзаһы булып эшләй. Һуңынан Ер эштәре буйынса халыҡ комиссары итеп тәғәйенләнә.
1920 йылдың июлендә Советтарҙың I Бөтә Башҡортостан съезында
30-сы йылдар аҙағында Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы “Башкоопмолпром” предприятиеһында директор урынбаҫары булып эшләй. 1937 йылдың 15 декабрендә ҡулға алынып, биш йылға иркенән мәхрүм ителә. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ. 1957 йылдың 10 июнендә реабилитацияланған. ▼
==Сығанаҡтар==▼
▲30-сы йылдар аҙағында Ғәлиәхмәт Вәлимөхәмәт улы
# Ярмуллин А.Ш. Автономиялы Башҡортостан байрағы аҫтында. Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте эшмәкәрҙәре хаҡында ҡыҫҡаса биографик очерктар. Өфө, 2009. 172–173 биттәр.▼
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
▲== Сығанаҡтар ==
▲# Ярмуллин А. Ш.
[[Категория:Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ның дәүләт эшмәкәрҙәре]]
| |||