Йөҙ йыллыҡ һуғыш: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
өҫтәмә мәғлүмәт
өҫтәмә мәғлүмәт
15 юл:
'''Йөҙ йыллыҡ һуғыш''' ({{lang-fr|Guerre de Cent Ans}}, {{lang-en|Hundred Years' War}}) — [[Франция]] һәм уның союздаштары менән бер яҡтан, һәм [[Англия]] һәм уның союздаштары менән икенсе яҡтан, яҡынса 1337 йылдан алып 1453 йылға тиклем дауам иткән һуғыштар серияһы.
 
Был низағтарға төп сәбәб булып инглиз король ''Плантагенеттар нәҫеленеңнәҫеле''нең француз тәхетенә дәғүә булып тора. Плантагенеттар француз король ''Капетингтар нәҫеле'' менән туғанлыҡ ептәре менән бәйле булған.

Француздар үҙҙәренең яғынан инглиздәрҙе Гиеньдан сығарырға ынтылғандар, был ерҙәр 1259 йылғы [[Париж]] килешеүе менән Францияға инергә тейеш булған. Баштағы уңыштарға ҡарамаҫтан Англия үҙенең маҡсаттарына ирешә алмай, һуғыш һөҙөмтәһендә, 1558 йылға тиклем инглиздәр ҡулында булған ''Кале портынанпорты''нан башҡа, ул континенттағы бөтә биләмәләренң юғалта.
 
Һуғыш тәнәфестәр менән бергә барлығы 116 йыл дауам итә. Тураһын әйткәндә, быны низағтар серияһы тип атарға мөмкин:
Юл 23 ⟶ 25:
* дүртенсе — 1428—1453 йылдарҙа дауам итәләр.
 
Ошо низағтар серияһын дөйөмләштереп торған ''«Йөҙ йыллыҡ һуғыш»'' исемле термины һуңыраҡ килеп сыҡҡан.
һуңыраҡ килеп сыҡҡан. Нәҫел низағтары менән башланып аҙаҡтан инглиз һәм француз милләттәре формалашҡас һуғыш милли төҫмөр ала. Бихисап хәрби ҡаршылыҡтар, эпидемиялар, аслыҡ һәм үлтерештәр арҡаһында Францияның халҡы һуғыш һөҙөмтәһендә икенән өс өлөшкә ҡыҫҡара<ref>''Don O’Reilly.'' [http://www.historynet.com/magazines/military_history/3031536.html Hundred Years' War: Joan of Arc and the Siege of Orléans.] // TheHistoryNet.com</ref>.
 
Йөҙ йыллыҡ һуғыш хәрби эш үҫешенә көслө йоғонто яһай: ҙур ғәскәрҙәр төҙөр өсөн бәләкәй генә сығымдар талап иткән пехотаның алыш яландарында роле көсәйә, тәүге даими ғәскәрҙәр килеп сыға. Яңы төр ҡоралдар уйлап табыла, атыусы ҡорал үҫеше өсөн уңайлы шарттар тыуа.
 
== Сәбәбтәре ==
Һуғышты Англия короле ''Эдуард III'' башлап ебәрә, ул әсәһе яғынан Капетингтар нәҫеленең француз короле ''Филипп IV Сибәр''ҙең ейәнсәре булған. 1328 йылда Капетингтар нәҫеленең туранан-тура һуңғы вәкиле Франция короле ''Карл IV'' үлгәндән һуң һәм Сали ҡанунына ярашлы ''Валуа нәҫеле''нең вәкилен ''Филипп VI'' тәхеткә ултырғандан һуң, Англия короле Эдуард III был тәхеткә дәғүә белдерә. Бынан башҡа монархтар иҡтисади мөнәсәбәтенән бик мөһим булған ''Гасконь'' өлкәһе өсөн бәхәсләшкәндәр. Был өлкә инглиз короленең биләмәһе булып торһа ла, ғәмәлдә уны Франция контролдә тотҡан. Тағы ла Эдуард III атаһы ''Эдуард II'' юғалтҡан территорияларҙы ла ҡайтарырға теләгән. Филипп IV инглиз короленән үҙен дәүләт башлығы булыуын таныуҙы талап иткән. 1329 йылғы компромисслы килешеүҙә ике яҡтарҙыла ҡәнәғәтләндермәгән. Әммә эске сәбәптәр арҡаһында Эдуард III француз тәхетенә дәғүә итмәүен белдерә һәм Филипп VI француз короле булыуын таный, һәм алмашҡа Гасконь өлкәһенә хоҡуҡтарын һаҡлап ҡала.
 
== Һуғыштың эҙемтәләре ==