Зенцов Пётр Иванович: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
10 юл:
}}
 
'''Зенцов Петр Иванович''' ([[9 июнь]] (21 июнь) [[1889]] — [[26 август]] [[1920]]) — революционер, совет дәүләт хеҙмәткәреэшмәкәре. [[Өфө губернаһы]]ның Ғәҙәттән тыш комиссияһыныңкомиссияһы (Уфимская губЧК) рәйесе (апрель 1918 — июль 1918).
 
== Тормош юлы һәм эшмәкәрлеге ==
== Биографияһы ==
УлПетр Иванович Зенцов 1889 йылдайылдың 9 (21) июнендә [[Пермь губернаһы]] Таушин волосы (хәҙерге [[Пермь крайы]]нда) Слодка ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. 1905 йылда, 16 йәшендә, Өфөгә[[Өфө]] ҡалаһына килә һәм тимер юлы оҫтаханаһында эшләй башлай. Шул уҡ йылда [[большевиктар партияһы]] сафына инә. Икенсе йылға [[РСДРП]]-ның [[Өфө]] ойошмаһы хәрби дружинаһына алына. Ошо йылдарҙа ул ҡурҡыу белмәҫ һәм көслө ихтиярлы революционер булып үҫә. Йәшерен революцион эш алып барғаны өсөн [[Өфө]] жандармерияһы ныҡлы күҙәтеүгә алғас, бер ни тиклем ваҡыт [[Благовещен]] һәм [[Һамар]] ҡалаларында йәшәргә мәжбүр була. 1909 йылдың октябрендә Өфөгә[[Өфө]]гә ҡайтҡас, Зенцовты дүртенсе тапҡыр ҡулға алалар. Ул үлем язаһына хөкөм ителә. Партиялаш иптәштәре ҙур тырышлыҡ менән бәлиғ булмаған революционерҙың был язаһын ғүмерлек һөргөн менән алмаштырыуға ирешә. Аяҡ-ҡулдары бығауланған егет киң билдәле Александр төрмәһенә оҙатыла [[Александровский централ]].
 
[[Февраль революцияһы]] уны төрмәнән азат итә. Инде сынығып өлгөргән революционер Өфөгә[[Өфө]]гә ҡайта һәм сәйәси көрөшкә сума. Тиҙҙән ул тимер юл оҫтаханаһында [[большевиктар партияһы]] комитеты секретары итеп һайлана, хеҙмәтсәндәр депутатары уны ҡала Советы башҡарма комитеты ағзаһы итә. Был ваҡытта партия ҡушыуы буйынса эшселәрҙең хәрби дружинаналарын ойоштора, [[Ваҡытлы хөкүмәткәхөкүмәт]]кә бойһонған милицияла етәксе була. Петр Зенцов үҙенең бар яҡтан да әүҙемлеген [[Октябрь социалистик революцияһы]] көндәрендә күрһәтә: властың Советтарға күсеүенә ул ныҡлы булышлыҡ итә, урындағы контрреволюционерҙарҙың һәр төр саботажын баҫтырыу буйынса тәүәкәл һәм ҡыйыу саралар күрә. Артабан Зенцов Өфөлә[[Өфө]]лә [[Ҡыҙыл Армия]] отрядтарын ойоштороусыларҙың береһе була һәм ҡаланы аҡ чехтарҙан һәм аҡ гвардееецтарҙан һаҡлауҙы ойоштора. 1918 йылдың мартында Петр Зенцов ГубЧК-ның коллегия ағзаһы һәм рәйесе итеп тәғәйенләнә. Ул ноябрь айында Мәскәүҙә[[Мәскәү]]ҙә үткәрелгән дзержинсы-чекистарҙың беренсе кәңәшмәһендә ҡатнаша. Үҙенең эш урынына ҡайтҡас, ойошмаға кушылғанҡушылған бурыстарҙы үтәүҙә төрлө әүҙем саралар ойоштора. 1919 йылдың апрель аҙаҡтарында Зенцов ВСК[[ВЧК]]-ның Үҙәк аппаратына эшкә саҡырыла, ул унда [[Ф.Э.Дзержинский]], [[С.Г.Уралов]], [[ЯңХЯ.Х.Петерс]]тарҙың туранан-тура етәкселеге аҫтында йәшерен-сәйәси бүлектә сектор мөдире була. 1920 йыл башында [[ВЧК]] органдары етәкселәренең Бөтә Рәсәй кәңәшмәһендә ҡатнашҡандан һуң Екатеринбургҡа[[Екатеринбург]]ҡа - Беренсе Армияға [[ВЧК]] уполномоченныйы итеп ебәрелә. Июль уртаһында яңы тәғәйенләнеү -Пятигорскиға [[Пятигорск]]иға ревком һәм округтың оборона комитеты ағзаһы булып ҡуйыла.
 
1920 йылдың 26 авгусында Кисловодскиҙән[[Кисловодск]]иҙән Пятигорскиға[[Пятигорск]]иға китеп барғанда Петр Зенцовтың ғүмерен бандит пуляһы өҙә. Уның кәүҙәһен Өфөгә[[Өфө]]гә алып ҡайталар һәм революцияның тоғро һәм ҡыйыу һалдаты 12 сентябрҙә бөгөнгө көндә икенсе бер күренекле революционер [[Иван ЯкутовтыңЯкутов]]тың исемен йөрөткән паркта ерләнә. [[Өфө]] урамдарының береһе Зенцов исемен йөрөтә.
 
== Һылтанмалар ==
23 юл:
 
== Сығанаҡтар ==
* От губЧК до ФСБ. // Сборник очерков.-Уфа: Китап, 2003. — 280 с. {{ref-ru}}