Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
категория
оформление, категориялар
1 юл:
{{Персона
|имя = Зиннур Ураҡсин
|оригинал имени = Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы
|изображение =
|ширина =
|описание =
|имя при рождении = Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы
|род деятельности = [[тарихсы]]— ғалим—ғалим, [[телсе]], [[әҙәбиәт белгесе]], яҙыусы
|дата рождения = 5.11.1935
|место рождения = [[Ырымбур өлкәһе]], [[{{ТУ|Төйлөгән районы]]}}, Мәҡсүт ауылы
|гражданство = {{USSR}} → {{RUS}}
|подданство =
|дата смерти = 13.03.2007
|место смерти = [[{{ВБУ|Өфө]]}}, [[Рәсәй]]
|отец =
|мать =
18 юл:
|супруга =
|дети =
|награды и премии ={{ОрденХалыҡтар ДружбыДуҫлығы народовордены (Башҡортостан)|1999}}
{{!}}}
}}
 
'''Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы'''  — башҡорт телсеһе, яҙыусы, филология фәндәре докторы (1975), профессор (1982), [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының]] академигы (1992), Рәсәй Федерацияһының (1996) һәм Башҡортостан Республикаһының (1982) атҡаҙанған фән эшмәкәре. <ref>Грамматика современпого башкирского литературного языка.  — М., 1981 (соавт.); Фразеология башкирского языка.  — М., 1975; Башҡорт теленең синонимдар һүҙлсге.  — Өфө, 1985; Русско-башкирский фразеологический словаръ.  — Уфа, 1989; Краткий русско-башкирский словаръ.  — Уфа, 1994.</ref>
 
'''Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы''' — башҡорт телсеһе, яҙыусы, филология фәндәре докторы (1975), профессор (1982), [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының]] академигы (1992), Рәсәй Федерацияһының (1996) һәм Башҡортостан Республикаһының (1982) атҡаҙанған фән эшмәкәре. <ref>Грамматика современпого башкирского литературного языка. — М., 1981 (соавт.); Фразеология башкирского языка. — М., 1975; Башҡорт теленең синонимдар һүҙлсге. — Өфө, 1985; Русско-башкирский фразеологический словаръ. — Уфа, 1989; Краткий русско-башкирский словаръ. — Уфа, 1994.</ref>
 
 
== Биографияһы ==
 
1956 йылда [[Федровка районы]] Сәйет башланғыс мәктәбендә уҡыта.
1957 йылдан Ырымбур өлкәһе Аллабирҙе 7 йыллыҡ мәктәбендә уҡыта башлай. 1958-19591958—1959 йылдарҙа [[Ырымбур өлкәһе]] Түлгән (әҙәби телдә ниңәлер Төйлөгән) ҡасабаһында сыҡҡан "«Заря коммунизма"» гәзитендә бүлек мөдирк була.
1963 йылда [[Башҡорт дәүләт университеты]]н тамалай һәм РАН-дың [[Өфө]]ләге тарих, тел һәм әҙәбиәт иниститутына эшкә ҡала.
1968 йылдан өлкән хеҙмәткәр, декаберҙән сектор мөдире була. 1977 йылдан директор урынбаҫары, ә 1988 йылдан директоры итеп тәғәйенләнә.
1992 йылдан гумантиар фәндәрҙең академик-сәркәтибе, 1996-20051996—2005 йылдарҙа [[Башҡортостан Фәндәр Академияһы|БР ФА-һы]] вице-президенты.<ref>[http://www.bashenc.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=60&lang=ru Руководители НИ Башкирская энциклопедия]</ref>
 
 
 
== Ғилми эшмәкәрлеге ==
Юл 40 ⟶ 35:
Ғилми эшмәкәрлеге башҡорт теленең лексикографияһына, лексикологияһына, социолингвистикаһына, терминологияһына һәм фразеологияһына бағышланған. Төрлө һүҙлектәр өҫтөндә эшләй.
 
Төрлө төрҙәге һүҙлектәр принциптары эшләй. 1989 йылда урыҫса-башҡортса фразеололгик һүҙлек, 2000 йылда синонимдар һүҙлеге, 2006 йыл башҡорт теленең фразеология һүҙлеге һәм башҡа һүҙлектәр. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлегенең ойоштороусыларының һәм мөхәриррҙәренең береһе. 1996 йылда баҫтырылған башҡортса-урыҫса һәм 2005 йылда сыҡҡан ике томлыҡ урыҫса-башҡортса һүҙлектәренең яуаплы сәркәтибе һәм төҙөүселәренең береһе.
 
300-ҙән артың ғилми хеҙмәттәр авторы.
 
 
 
== Әҙәби эшмәкәрлеге ==
Беренсе китабы ("«Сыҡанаҡтар"») 1976 йылда баҫыла.
 
2003 йыл башҡорт телендә "«Ҡарат"», 2008 йылда "«Карауанһарай"» романдарында башҡорт халҡының кантондар системаһы ваҡытындағы тормошо сағылдырыла. Шулай уҡ "«Яраларҙы төҙтәткәндә..?"» повесы, "«Әрем әсеһе"», "«Көрәш"»(икеһе лә 2002 йылда башҡорт телендә баҫылған)һәм башҡа йыйынтыҡтар авторы.
 
== Йәмғиәттәге эшмәкәрлеге ==
 
1993—98 Башҡорт энциклапедияһы ғилми-мөхәририәте баш редакторы һәм рәйесе, в 1994—2004 йылдарыҙа Башҡортостан Республикаһы Президенты советы ағзаһы, 1995—2002 Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайының башҡарма комитеты рәйесе булды.
 
== Йәмғиәттәге эшмәкәрлеге ==
 
1993—98 Башҡорт энциклапедияһы ғилми-мөхәририәте баш редакторы һәм рәйесе, в 1994—2004 йылдарыҙа Башҡортостан Республикаһы Президенты советы ағзаһы, 1995—2002 Бөтөн донъя башҡорттары ҡоролтайының башҡарма комитеты рәйесе булды.
== Бүләктәре ==
 
* [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены (Башҡортостан)]] (1999)
* [[Орден Дружбы народов (Башкортостан)|Орден Дружбы народов]] (1999)
* [[Заслуженный деятель науки Российской Федерации]] (1996)
* Заслуженный деятель науки [[Башкирская Автономная Советская Социалистическая Республика|БАССР]] (1984)
 
== Иҫтәлектәр булдырыу ==
 
Именем З. Г. Ураксина названы [[Улица Академика Ураксина|улица в Уфе]], школа в д. Саитово [[Фёдоровский район (Башкортостан)|Фёдоровского района]] Республики Башкортостан. В школе д. Аллабердино ([[Төйлөгән районы]]) Оренбургской области, в Уфе на доме, где жил З. Г. Ураксин, установлены мемориальные доски.
 
== Һайланма хеҙмәттәре ==
Юл 74 ⟶ 66:
* Горечь полыни: Повесть, рассказы (на башк. яз.). Уфа, 2002.
* Русско-башкирский словарь. Уфа, 2007 (соавт.).
* Караван-Сарай: роман-хроника, рассказы, миниатюры (пер. с башк. М.Гафурова). Уфа, 2010.<ref>[http://www.rsl.ru Электронный каталог РГБ]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.bashnl.ru/ Электронный каталог НБ им. А.-З.Валиди]</ref>
 
<ref>[http://www.rsl.ru Электронный каталог РГБ]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.bashnl.ru/ Электронный каталог НБ им. А.-З.Валиди]</ref>
== Литература ==
* Башкирская филология: к 70-летию со дня рождения академика АН РБ З. Г. Ураксина. Уфа, 2005.<ref name=autogenerated1 />
 
<ref name=autogenerated1 />
== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}
 
== Һылтанмалар ==
* [http://encycl.bash-portal.ru/uraksin.htm Статья в ''Башкортостан: Краткая энциклопедия'']
 
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡорт ғалимдары]]