Айытматов Сыңғыҙ Түрәҡол улы: өлгөләр араһындағы айырма

'''Айытматов Сыңғыҙ Түрәҡол улы''' (1928 йылдың 12 декабре, Ҡырғыҙ АССР-ының [[Шәкәр]] ҡышлағы  — 2008 йылдың 10 июне, [[Нюрнберг]], [[Германия]], [[Бешкәк]] ҡалаһында ерләнгән)  — бөйөк ҡырғыҙ совет яҙыусыһы.

* М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институты ҡаршыһындағы әҙәби курстарҙа уҡый.

* 1966-19891966—1989 йылдарҙа СССР Юғары Советы депутаты.

* 1989-19921989—1992 йылдарҙа СССР халыҡ депутаты.

* 1988-19901988—1990 йылдарҙа "«Иностранная литература"» журналының баш мөхәррире.

* 1990-19941990—1994 йылдарҙа СССР һәм РФ-тың Люксембургтағы илсеһе.

Сыңғыҙ Айытматов ҡырғыҙ һәм рус телдәрендә ижад итә. Әҫәрҙәре 1952 йылдан алып баҫыла. "«Йәмилә"» (1958), "«Хуш, Һарыгөл!"» (1966), "«Аҡ пароход"» (1970), "«Иртәләгән торналар"» (1976), "«Диңгеҙ ситенән йүгереүсе ала эт"» (1977) һ.б. повестар авторы. Айытматовтың "«Буранлы станция"» (1980), "«Язалау урыны"» (1986), "«Кассандра тамғаһы"» (1996), "«Тауҙар ишелгәндә ("Мәңгелек„Мәңгелек кәләш"кәләш“)"» (2007) әҫәрҙәре - — күп планлы романдары, уларҙа ысынбарлыҡты хикәйәләү легенда һәм мифтар романтикаһы менән үрелә.

С. Айытматов - — прозала психологик портрет оҫтаһы. Уның ижадында күтәрелгән төп проблема - — кеше һәм йәмғиәттең үҙ-ара мөнәсәбәттәре. Айытматов әҫәрҙәренең геройҙары - — автор йәшәгән осорҙоң әүҙем, көслө рухлы замандаштары.

Сыңғыҙ Айытматов повестарын башҡорт теленә башҡорт яҙыусылары Нәжип Иҙелбай, Әмир Гәрәев, Мәхмүт Уразаев һ.б. тәржемә итте. 1963 йылда әҙиптең Өфөлә башҡорт телендә "«Йәмилә"» повесы, 1984 йылда повестар йыйынтығын тәшкил иткән "«Аҡ пароход"» китабы донъя күрҙе.

С. Айытматовтың "«Әсә яланы"», "«Хуш, Һарыгөл!"» повестары буйынса Башҡорт драма театры (режиссеры Л. В. Вәлиев); "«Ал яулыҡлы тирәккәйем"» повесы буйынса - — Салауат драма театры; Сибай драма театры (икеһенең дә режиссеры Р. М. Әйүпов) һәм Башҡорт академия драма театры (режиссеры Ә.Ә.Әбүшахманов); "«Аҡ пароход" -» — Ҡурсаҡ театры (режиссеры В. М.  Штейн)сәхнәһендә спектаклдәр ҡуйыла. "«Беренсе уҡытыусы"» повесы буйынса ТВ-ның Башҡортостан студияһында телеспектакль ҡуйыла (1959; режиссеры Р. Фәйзи).

* Йәмилә: повесть (башҡорт телендә). — Өфө, 1963;

* Аҡ пароход: повестар(башҡорт телендә). — Өфө, 1984;

* Гачев Г. Д.  Чингиз Айтматов: (В свете мировой культуры).  — Фрунзе, 1989;

* Акматалиев А. Л.  Чингиз Айтматов и взаимовлияние литератур.  — Бишкек, 1991.