Карл Линней: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
60 юл:
'''Карл Линне́й''' ({{lang-sv|Carl Linnaeus, Carl Linné}}, {{lang-la|Carolus Linnaeus}}, [[1761 йыл]]да дворян титулын алғас — ''Carl von Linné''; [[23 май]] [[1707]], Росхульт — [[10 ғинуар]] [[1778]], Уппсала) — [[Швеция|швед]] тәбиғәтте өйрәнеүсеһе һәм табибы; [[хайуандар]] һәм [[үҫемлектәр]] доньяһының дөйөм квалификацияһын төҙөүсе; был системала бөтә [[биология]] фәнендәге тикшереүҙәр дөйөмләштерелә һәм тәртипкә һалына. Линнейҙың төп хеҙмәте — биологик төр төшөнсәһен билдәләү, биноминаль (бинар) номенклатура төшөнсәһен индереү һәм актив ҡулланыу, систематик (таксонометрик) категориялар араһындағы аныҡ бәйленеште билдәләү.<ref>"БСЭ"</ref>
 
Линней — иң билдәле тәбиғәтте өйрәнеүсе иң билдәле швед ғалимы. [[Швеция]]ла уны шведтарға үҙ илдәрен асҡан өсөн, сәйәхәтсе булараҡ хөрмәт итәләр, швед провинцияларында тикшеренеп, бер провинция икенсе провинцияға нисек ярҙам итә алғанын өйрәнә.{{sfn|Андерссон|1951}} Шведтар өсөн уның флора һәм фауна тураһындағы хәҙмәттәре генә түгел, ә көндәлек булараҡ яҙып барылған сәйәхәтнамәләре кәҙерле. Был яҙмалар бай һәм аңлайышлы тел менән яҙылған, әлеге көнгә тиклем нәшер ителә һәм уҡыла.<ref name="Бруберг">Бруберг Г. Карл фон Линней = Gunnar Broberg. Carl Linnaeus / Пер. с швед. Н. Хассо. — Стокгольм: Шведский институт, 2006. — 44 с. — ISBN 91-520-0914-9 — ISBN 978-91-520-0914-7</ref> Хәҙерге әҙәби [[швед теле]]нең барлыҡҡа килеүен Линней менән бәйләйҙәр, Линней фән һәм мәҙәниәт әһеле.{{sfn|Андерссон|1951}}
 
Швеция короллеге фәндәр академияһы ағзаһы (1739, академияға нигеҙ һалыусыларҙың береһе), [[Париж]] фәндәр академияһы ағзаһы (1762) һәм башҡа фәнни ойошмалар һәм академиялар ағзаһы.
73 юл:
Карл бала саҡтан уҡ үҫемлектәр менән ҡыҙыҡһына, һигеҙ йәшендә ул тиреә-яҡтағы бөтә үҫемлектәрҙең исемдәрен белә, баксала уның үҙенең түтәлдере лә була.{{sfn|Скворцов|2007}}
 
1716—1727 йылдарҙа Линней Векшё: ҡалаһында башланғыс мәктәптә һәм гимназияла&nbsp;(1724—1727).уҡый.
Стенбрухульта ауылы Векшё ҡалаһынан илле километр алыҫлыҡта булғанға, Карл өйҙә каникул ваҡытында ғына була ала. Карлдың ата-әсәһе киләсәктә атаһы кеүек дини кеше пастор булыуын теләй, әммә Карл дини фәндәрҙән һәм боронғо телдерҙәнтелдәрҙән бик насар уҡыйөлгәшә. Уны тик [[ботаника]] һәм [[математика]] ҡыҙыҡһындарыҡыҙыҡһындыра, ул йыш ҡына дәрескә бармайынса тәбиғәтте өйрәнергә сығып китә<ref name="www-bioresurs-uu-se">[http://www.bioresurs.uu.se/skolprojektlinne/pdf/life_of_linnaeaus.pdf Life of Linnaeaus «Жизнь Линнея» на сайте Уппсальского университета (файл pdf)]</ref>.
 
Линней уҡыған мәктәптә [[логика]], [[медицина]]ны уҡытҡан доктор Юхан Стенссон Ротман (1684—1763) Нильс Линнеусты улын врачҡа уҡытырға ебәрергә тип кәңәш итә һәм Карл менән [[медицина]], [[физиология]], [[ботаника]] буйынсаайырымбуйынса айырым шөғөлләнә башлай [[Ротман, Юхан|Юхан Стенссон Ротман]]. Ата-әсәнең Карлдың яҙмышы менән борсолоуы юҡҡа булмай, ул ваҡытта Швецияла медиктар өсөн эш табыуы еңел булмай, ә дини рухани өсөн эш етерлек була.<ref name="Бруберг"/>
 
=== Лунд һәм Уппсалда уҡыу ===
Векшё ҡалаһына иң яҡын юғары уҡыу йорто булған ҡала Лунд ҡалаһында була.
1727 йылда Линней имтихан тапшырып Лунд университетына уҡырға инә, һәмтәбиғәтте тәбиғәтөйрәнеү фәненфәне һәм медицинанымедицина буйынса белем өйрәнәала.
Профессор Килиан Стобеус (1690—1742) лекциялары ҙур ҡыҙыҡһыныу уята. Линней профессорҙың өйөнә фатирға төшә<ref name="Бруберг"/>; Стобеус ярҙамында ул китаптан уҡыған һәм үҙе күҙәткән мәғлүмәтте тәртипкебилдәле килтерәбер тәртипкә һала.
 
1728 йылдың августында Юхан Ротман кәңәше буйынса Линней Уппсал университетына күсә. Был университетта медицинаны өйрәнеү өсөн мөмкинлектәр күберәк була.
88 юл:
Әйтеп үтергә кәрәк, ике университетта ла уҡытыу кимәле түбән була, күп ваҡыт студенттар үҙ-аллы шөғөлләнәләр.<ref name="www-bioresurs-uu-se"/>
 
[[Файл:Linné-Praeludia Sponsaliorum Plantarum.jpg|thumb|right|ЛинейҙыңЛиннейҙың ҡулъяҙмаһы Praeludia sponsaliorum plantarum (декабрь 1729)]]
1729 йылда Линней ботаника менән шөғөләнгәншөғөлләнгән теология профессоры Улоф Цельсий (1670—1756) менән таныша. Был танышыу Линней өсөн бик мөһим була, уға профессор өйөндәге китапхана менен эшләргеэшләргә мөмкинлек асыла.
1730 йылда Линней Профессор Улоф Рудбек етәкселегендә университеттың ботаник баҡсаһында демонстратор булып эшләй башлай. Линней лекциялары ҙүр ихтирам яулай.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Карл_Линней» битенән алынған