Һинд океаны: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
|||
24 юл:
'''Һинд океа́ны''' — Ер йөҙөндәге океандар араһында ҙурлығы буйынса өсөнсө урында тора. Һыу өҫтөн ҡаплау даирәһе 20 % тирәһе.Уның майҙаны 76,17 миллион км², күләме — 282,65 миллион км³. Океандағы иң тәрән урын [[Яван сөңгөлө|Зонд һыулығында]] иҫәпләнә (7729<ref>{{из|Географической энциклопедии|http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_geo/6369/Зондский|заглавие = Зондский жёлоб}}.</ref> м).
Төньяҡта - [[Азия|Азияның]], көнбайышта - [[Африка|Африканың]], көнсығышта - [[Австралия|Австралияның]], көньяҡта [[Антарктида|Антарктиданың]] ярын йыуа. [[Атлантический океан]] менән сиге 20° меридиана буйылап көнсығыш оҙонлоҡта һуҙыла. Тымыҡ океан менән 146°55’ меридианаһында көнсығыш оҙонлоҡта, Иң төньяҡ нөктәһе төньяҡ киңлектең 30° урынлашҡан. Ул Фарсы ҡултығында. Киңлеге яҡынса Австралия менән Африка араһында {{nobr|10 000 км}}.
== Этимология ==
Боронғо гректар үҙҙәренә таныш булған океандың көнбайыш өлөшөн ''Эритрей диңгеҙе'' ({{lang-grc|Ἐρυθρά θάλασσα}} -ҡыҙыл,- тип йөрөткәндәр. Иҫке урыҫ сығанаҡтарынан күренеүенсә ҡара — [[Ҡара диңгеҙ]]. Океан булараҡ исеме [[Һиндостан]]ға бәйле. Һиндостан ул ваҡытта бай ил булған. Б.э.т. IV быуатта [[Александр Македонский]] ''Индикон пелагос'' ({{lang-grc|Ἰνδικόν πέλαγος}}) — «Һинд диңгеҙе» тип атай. Ғәрәптәрҙә ''Бар-эль-Хинд'' (хәҙерге {{lang-ar|المحيط الهندي}} — әл-му̣хӣ̣т әл-hиндий) — «Һинд океаны» булараҡ йөрөй.
XVI быуаттан рим ғалимы [[Өлкән Плиний]] тарафынан I быуатта уҡ аталған Океанус Индикус ({{lang-lat|Oceanus Indicus}}) исеме нығынып килгән — Һинд океаны<ref name="Географические названия мира">{{статья|автор=Поспелов Е. М.|заглавие = Географические названия мира: Топонимический словарь. — 2-е изд., стереотип. |место=М. |издательство=Русские словари, Астрель, АСТ|год=2001|страницы =75—76}}</ref>.
Юл 77 ⟶ 74:
Һинд океаны Ҡыҫала тропигынан Евразия араһында төньяҡта, Африканан көнбайышта, Афстралиянан көнсығышта һәм Антрактиданан көняҡта башлыса көньяҡҡа һуҙылған. <ref name="Физическая география материков и океанов">{{книга|заглавие =Физическая география материков и океанов|ответственный =Под общей ред. А.М.Рябчикова|место =М.|издательство =Высшая школа|год =1988|страницы =527—530}}</ref>.
Атлантик океан менән сиге [[Энәле (морон)|Энәле морононан]] мердианаль буйынса уҙа (20° в.д. Антарктида ярҙарынаса ([[ Мода королеваһы Ере]])).
Тымыҡ океан менән сиге Австралиянан көньяҡтараҡ Бассатр ҡултығынан алып Тасмания утрауҙарынаса, артабан 146°55’ меридианаһы буйынса Антарктикағаса.
Австралиянан төньяҡтараҡ — [[Андаман диңгеҙе|Андаман диңгеҙе]] һәм [[Малакк ҡултығы ]] арауығында, артабан [[Суматра| Суматра утрауҙары]] ярҙарының көньяҡ-көнсығышынан, [[Зондс ҡултығы|Зонд ҡултығына]], [[Ява| Ява утрауҙарының]] көньяҡ ярынан, [[Бали (диңгеҙ)| Бали диңгеҙҙәренән]] һәм [[ Саву диңгеҙе|Саву]]ҙың көньяҡ стгенән, [[Арафур диңгеҙе|Арафур диңгеҙенең]] төньяҡ сигенән, [[Яңы Гвинея|Яңы Гвинеяның]] көньяҡ-көнбайыш ярынан һәм [[Торрестар ҡултығы|Торресов ҡултығы]]нан үтә <ref name="БРЭ Т.11">{{книга|заглавие =Большая Российская энциклопедия. Т.11|место =М.|издательство =Большая Российская энциклопедия|год =2008|страницы =228}}</ref>.Ҡайһы саҡ океандың көньяҡ өлөшөн, төньяҡ сиген көньяҡ киңлектең 35°-нан (һыу һәм атмосфераның әйләнеш билдәләре буйынса) көньяҡ киңлектең 60°-наса (диңгеҙ төбөнөң рельефтар характере буйынса), әлегәсә рәсми рәүештә билдәләнмәгән [[Көньяҡ океан|Көньяҡ океанға]] индерәләря<ref name="Южный океан">{{cite web|url=http://gatchina3000.ru/great-soviet-encyclopedia/bse/127/694.htm|title=Южный океан|publisher=Российские универсальные энциклопедии Брокгауз-Ефрон и Большая Советская Энциклопедия объединенный словник|accessdate=2012-07-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/69eaDfDFe|archivedate=2012-08-04}}</ref>.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Библиография ==
Юл 102 ⟶ 100:
* [http://www.indianoceanhistory.org/ The Indian Ocean in World History: Educational Website]
▲[[Категория:Индийский океан|*]]
| |||