Футбол: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
25 юл:
== Уйындың исемдәре ==
Донъя футбол федерацияһы һәм [[Халыҡ-ара олимпия комитеты]] халыҡ-ара уйынды рәсми рәүештә «футбол» тип атайҙар.
Уйындың инглиз телендәге тулы исеме «association football» («Ассоциация ҡағиҙәләре буйынса футбол») 1863 йылда, инглиз Футбол ассоциацияһы барлыҡҡа килгәс, уйынды башҡа футбол төрҙәренән (регби («rugby football»), «Регби мәктәбе ҡағиҙәләре буйынса футбол»))<ref>{{cite web|url=http://www.usembassy.org.uk/rss/transcripts/worldcup2006a.html|title=The Yanks are Coming: A U.S. World Cup Preview|accessdate=6 June 2009|last=Mazumdar|first=Partha|date=5 июня 2006|publisher=Embassy of the United States in London|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CUQR7fFj|archivedate=2012-11-27}}</ref>. Һүҙе [[1892 йыл]]дан ҡуллана<ref>{{cite book|page=198|url=http://books.google.com/books?id=d5QbAQAAIAAJ|title=Baily's Magazine of Sports & Pastimes, vol. lvii|year=1892|location=London|publisher=Vinton|oclc=12030733}}</ref>. Ваҡыт үтеү менән оҙон исем ҡыҫҡартылған.
 
«Соккер» термины Англияла 1880 йылдарҙа барлыҡҡа килгән («association» һүҙенән «-soc-» өлөшөнә «-er» суффиксы өҫтәлгән).
37 юл:
Айырым футбол уйыны матч тип атала һәм 45 минутлыҡ ике таймдан тора. Беренсе һәм икенсе таймдар араһындағы тәнәфес 15 минут һуҙыла, командалар ял итә, тәнәфес бөткәс, ҡапҡалар менән алмашалар<ref>{{cite web|url=http://www.football-info.ru/pravila/07.htm|title=Правило 7. Продолжительность игры|publisher=football-info.ru|accessdate=2013-06-14|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HO096eR4|archivedate=2013-06-15}}</ref>.
 
Уйын үлән йәки синтетик япмалы баҫыу өҫтөндә үтә. Уйында 7-нән 11 кешегә тиклем торған ике команда ҡатнаша. Бер кеше ҡапҡала тора һәм штраф майҙан эсендә ҡул менән уйнай ала. Төп маҡсаты ҡапҡаны һаҡлау. Башҡаларҙың да үҙ урындары һәм бурыстары бар. Һаҡлаусылар күбеһенсә баҫыуҙың үҙ яртыһында булалар һәм ҡаршы команданың уйынсыларына ҡапма-ҡаршы торалар. Ярымһаҡсылар баҫыуҙың уртаһында булалар, һаҡсыларға йәки һөжүм итеүселәргә ярҙам итәләр. Һөжүм итеүселәр күбеһенсә ҡаршы яҡта уйнайҙар, гол индерегә тейештәр.
 
Уйындың төп маҡсаты&nbsp; — ҡаршы команда ҡапҡаһына күберәк гол индереп, үҙ ҡапҡаһын яҡлап ҡалыу. Матчты иң күп гол индергән команда еңә.
 
Әгәр ҙә командалар ике тайм эсендә бер иш гол индерһәләр, бер яҡ та еңмәй йәки еңеүсе билдәләнгән матч регламенты буйынса баһалана. Был осраҡта өҫтәлмә ваҡыт &nbsp;— 15-шәр минутлыҡ ике тайм бирелә. Төп һәм өҫтәлмә ваҡыт араһында тәнәфес бирелә. Өҫтәлмә таймдар араһындағы ваҡыт урындарҙы алмаштырыу өсөн генә була. Элгәре беренсе гол индергән («алтын гол» ҡағиҙәһе) йәки өҫтәлмә таймдарҙың ҡайһыһында булһа ла еңгән («көмөш гол» ҡағиҙәһе) команда еңеүсе булып һаналғайны. Хәҙерге ваҡытта өҫтәлмә ваҡыт йә бөтөнләй уйналмай, йә тулыһынса уйнала (2 тайм 15-шәр минут). Әгәр ҙә өҫтәмә ваҡыт эсендә еңеүсене билдәләп булмай икән, матч һуңынан пенальти серияһы үткәрелә: каршы команда ҡапҡаһына 11 м аранан бишәр туп тибелә. Пенальтинан һуң гол иҫәбе бер иш икән, еңеүсе билдәләнгәнсе тағы бер пар пенальти уйнала<ref>{{cite web|url=http://www.football-info.ru/pravila/08.htm|title=Правило 8. Начало и возобновление игр|publisher=football-info.ru|accessdate=2013-06-14|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HO0CIiBh|archivedate=2013-06-15}}</ref>.
45 юл:
=== Футбол донъяла ===
[[Файл:Kid playing soccer.jpg|thumb|Футбол уйнаған бала]]
[[Донъя футбол федерацияһы]] (ФИФА) мәғлүмәттәре буйынса, 2001 йылда Ер шарында 250 миллион кеше футбол уйнаған. Уларҙың 20 миллиондан ашыуы&nbsp;− ҡатын-ҡыҙҙар. 1,5 миллион тирәһе команда теркәлгән һәм 300&nbsp; 000 профессиональ клуб бар.
 
Илдәр буйынса алғанда, беренсе урында [[АҠШ]] (18 миллион, уларҙың 40 % ҡатын-ҡыҙҙар), унан һуң [[Индонезия]] (10 миллион), [[Мексика]] (7,4 миллион), [[Ҡытай]] (7,2 миллион), [[Бразилия]] (7 миллион), [[Германия]] (6,2 миллион), [[Бангладеш]] (5,2 миллион), [[Италия]] (4 миллион), [[Рәсәй]] (3,8 миллион) бар. Әммә футболсыларҙың һаны сифатҡа бәйле түгел. Футбол буйынса донъя чемпионаттарын күбеһенсә [[Европа]] һәм [[Көньяҡ Америка]] йыйылма командалары еңә, ә [[Уругвай]]ҙа (ике тапҡыр Донъя футбол федерацияһы кубогын еңеүсе), Рәсәйҙә теркәлгән футболсыларға ҡарағанда, дөйөм халыҡ һаны әҙерәк.
 
=== Тактика ===
117 юл:
[[Категория:Спорт]]
[[Категория:Футбол]]
 
{{Link FA|en}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|fr}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|ko}}
{{Link FA|ml}}
{{Link FA|vi}}
{{Link GA|ar}}
{{Link GA|sr}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Футбол» битенән алынған