Тымыҡ океан: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
17 юл:
'''Тымыҡ океан''' — Ер шарында океандарҙың майҙаны буйынса иң ҙуры һәм иң тәрәне. Көнбайышта [[Евразия]] һәм [[Австралия]], көнсығышта [[Төньяҡ Америка|Төньяҡ]] һәм [[Көньяҡ Америка]], көньяктан [[Антарктида]] ҡитғалары араһында урынлашҡан.
 
Тымыҡ океан төньяҡтан көньяҡҡа 15,8 мең км һәм көнсығыштан көнбайышҡа 19,5 км йәйелгән. Диңгеҙҙәр менән майҙаны  — 179,7  млн км², уртаса тәрәнлеге  — 3984  м, һыу күләме  — 723,7  млн км³ (диңгеҙҙәрҙе иҫәкә алмайынса: 165,2 млн км², 4282 м һәм 707,6 млн км³). Тымыҡ океандың иң тәрән урыны (донъя океаныныңда) — Мариан уйпатында 10 994 м Тымыҡ океанда яҡынса 180-се [[меридиан]] буйлап дата күсереү һыҙаты үтә.
 
== Этимологияһы ==
Океанда беренсе күргән европалы испан конкискодоры Бальбоа булған. 1513 йылда ул юлдаштары менән [[Панама муйыны]]н үтеп океанға сыға. Улар көньяҡҡа асыҡ ҡултыҡҡа сыҡҡанға күрә, Бальбоа Көньяҡ океан тип атай (исп. [[:es:Mar del Sur|Mar del Sur]]).1520 йылдың 28 ноябренде асыҡ океанға [[Фернан Магеллан]] сыға. Ул океанда 3 ай 20 көндә [[Утлы Ер]]ҙән [[Флиппин утрауҙары]]на тиклем үтеп сыға. Бөтә сәйәхәт барышында тымыҡ һауа торошо булғанлыҡтан, Магеллан океанды Тымыҡ океан тип атай. 1753 йыда француз географы Ж.  Н.  Бюаш ([[Франк теле|фр.n]] [[:fr:Jean-Nicolas Buache|Jean-Nicolas Buache]]), океандарҙың иң ҙуры булғанға күрә, Бөйөк океан тип атарға тәҡдим яһай. Был исем дөйөм танылыу тапмай һәм донъя географияһында океан Тымыҡ океан тип атала. Инглиз телле илдәрҙә океан {{lang-en|Pacific Ocean}} тип атала.
1917 йылға тиклем Рәсәй карталарында Көнсығыш океан тигән исем менән йөрөй.
 
70 юл:
Уның һыуҙарының күп өлөшө көньяҡ киңлектә, әҙерәге — төньяҡ киҡлектә урынлашҡан.
 
1951 йылда инглиз экспедицияһы «Челленджер» фәнни-тикшереү судноһында эхолот ярҙамында 10 863 метр иң тәрән урынды билдәләй<ref name="ReferenceA">{{книга|автор = Кравчук П. А.|заглавие = Рекорды природы|место = Любешов|издательство = Эрудит|год = 1993|страницы = 23-24|страниц = 216|isbn = 5-7707-2044-1}}</ref> 2011 йылдағы һуңғы тикшереүҙәр — 10&nbsp; 994 м ±40 м тигән мәғлүмәт бирә<ref>{{cite web|date=8 декабря 2011|url=http://science.compulenta.ru/650057/|title=Марианскую впадину «углубили»|publisher=[[compulenta.ru]]|accessdate=2011-11-08|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref name="multiple">{{cite web|url=http://eco.ria.ru/discovery/20120208/560335759.html|title=«Ученые обнаружили горы на дне Марианской впадины»|author=РИА Новости|date=14:34 08-02-2012|accessdate=2012-02-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/684CghKIQ|archivedate=2012-05-31}}</ref>. Шулай итеп «Челленджер упҡыны» {{lang-en|Challenger Deep}}тип аталған иң тәрән урын, иң бейек [[Джомалугма]] тауынан [[диңгеҙ кимәле]] менән сағыштырғанда алыҫыраҡ ята<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-15845550|title=Oceans' deepest depth re-measured|publisher=BBC|accessdate=2012-09-28|archiveurl=http://www.webcitation.org/6BOkVocnd|archivedate=2012-10-14}}</ref>.
Океан үҙенең көнсығыш сиге менән [[Төньяҡ Америка|Төньяҡ]] һәм [[Көньяҡ Америка]] ярҙарын йыуа, көнбайыш сиге менән [[Австралия]] һәм [[Евразия]]ның көнсығыш ярҙарын йыуа, көньяҡ сиге [[Антарктида]]ны йыуа.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Тымыҡ_океан» битенән алынған