Верхнеурал өйәҙе: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
YANBEK (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Уезд Российской империи
'''Верхнеурал өйәҙе '''( Үрге Урал өйәҙе),</strong> 1781 й. ''Өфө наместниклы''''ғ''''ы'' составында ойошторола. ''Өйәҙгә'' Өфө провинцияһының көньяҡ-көнсығыш өлөшө инә. 1796 й. алып ''[[Ырымбур губернаһы]]'' составында. 1784 й. В.ө. төньяҡ өлөшө — ''[[Троицк өйәҙе]]нә'', 1865 й. көнбайышы — ''[[Өфө өйәҙе]]нә'' һәм ''[[Стәрлетамаҡ өйәҙе]]нә'', көньяғы ''[[Орск өйәҙе]]нә'' инә. 18 б. аҙ. төньяҡ-көнбайышта — [[Өфө өйәҙе]], төньяҡ-көнсығышта — [[Троицк өйәҙе]], көнсығышта — [[Урта ҡаҙаҡ йөҙө]], көньяҡта — ''[[Ырымбур өйәҙе]]'', көнбайышта [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]] м‑н сиктәш була. <br\>▼
|название= Верхнеурал өйәҙе (Үрге Урал өйәҙе)
|герб губернии=Coat of Arms of Orenburg gubernia (Russian empire).png
|губерния=Ырымбур губернаһы
|герб=Coat of Arms of Verkhneuralsk (Chelyabinsk oblast) (1782).png
|карта=Orenburgskaya gubernia Verhneuralsky uezd 2.PNG
|центр= Верхнеурал
|образован=[[1781]]
|упразднён=[[1923]]
|площадь= 49 962 км²
|население= 223 245<ref name="Демоскоп Weekly">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=28|title=Демоскоп Weekly. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Наличное население в губерниях, уездах, городах Российской Империи (без Финляндии)|archiveurl=http://www.webcitation.org/65iADqMlG|archivedate=2012-02-25}}</ref> ([[1897]])
}}
'''Верхнеурал өйәҙе (Үрге Урал өйәҙе)''', [[1781]] йылда [[Өфө наместниклығы]] составында ойошторола.
Адм. үҙәге — [[Верхнеурал]] ҡалаһы. Майҙаны — 49962 км<sup>2</sup> (1897). Халҡы: 1795 й. — 30157 кеше (ш. иҫ. 18790 ''[[башҡорт]]''), 1897 й. — 223245 ([[башҡорттар]] — 44025, ''[[мишәрҙәр]] —'' 2528, ''мордвалар —'' 2945, ''[[татарҙар]] —'' 12102, ''типтәрҙәр — ''13276, ''урыҫ''''тар — ''146126 һ.б.). 19 б. аҙ. өйәҙҙә 112787 крәҫтиән иҫәпләнә, мещандар — 25768, дворяндар — 869 һ.б.; мосолмандар — 56705, православие динендәгеләр — 157321 (ш. иҫ. 1129 старообрядсы) һ.б. <br\>▼
Административ уҙәге — [[Верхнеурал]] ҡалаһы.
== Тарих ==
Өйәҙгә [[Өфө провинцияһы]]ның көньяҡ-көнсығыш өлөшө инә. [[1796]] йылда алып [[Ырымбур губернаһы]] составында. Административ уҙәге — [[Верхнеурал]] ҡалаһы. Идара итеүҙең кантон системаһы индерелгәс, Верхнеурал өйәҙе территорияһында 6‑сы башҡ. кантоны ойошторола; Ырымбур һыҙығының 1—2‑се дистанциялары частары урынлаша. [[1866]] йылда өйәҙ территорияһында 237 торама пункт, 4 стан була. 1890 йылда — 9 олоҫ ([[Белорет]], Күбәләк-Тиләү, Ҡағы, Ҡатай, Тамъян-Түңгәүер, Типтәр-Учалы, Тирлән, Үҙән, Әүжән-Петровск) һәм 9 станица (Березин, Варшавка, Велико-Петровск, Верхнеурал, Ҡарағай, Ҡыҙыл, Магнит, Наследницкий, Николаевка), [[1917]] йылда 10 олоҫ теркәлгән. Халыҡтың төп өлөшө игенселек менән шөғөлләнгән. 10‑ға яҡын йәрминкә үткәрелә. 94 мәсет, 34 сиркәү һәм 5 часовня була ([[1866]]). Өйәҙ [[1919]] йылда бөтөрөлә, территорияһы [[Тамьян-Ҡатай кантоны]] һәм [[Силәбе губернаһы]] составына инә. 1919 йылда төҙөлгән [[БАССР]]-ҙын [[Тамъян-Ҡатай кантоны]]на Верхнеурал өйәҙе ҡараған Тамъян, Ҡатай, Тәңгәүер, Күбәләк, Телеү (үҙәге – [[Ҡарағужа]]), Көҙәй (үҙәге –[[Һөйәрғол]]), Ҡарағай-Ҡыпсаҡ, Бөрйән, Учалы-типтәр (үҙәге — [[Учалы (ауыл)|Учалы]]) олоҫтары инә <ref> [http://ufagen.ru/places/uchalinskiy Троицкий уезд, Барын— и Кара—Табынские волости]</ref>. </br>
== География ==
▲
== Халҡы ==
▲
{| class="wikitable sortable"
|-
! Милләт !! Халыҡ, кеш. !! %
|-
| [[Башҡорттар]] || 44 025 || 19,72
|-
| [[Урыҫтар]] || 146 126 || 65,45
|-
| [[Татарҙар]] || 12 102 || 5,42
|-
| [[Мишәрҙәр]] || 2528 || 1,13
|-
| [[Типтәрҙәр]] || 13276 || 5,95
|-
| [[Мордвалар]] || 2945 || 1,32
|-
| Бөтәһе || 223 245 || 100,00
|}
== Иҡтисад ==
XX быуат башында Белорет заводы, Ҡағы заводы, Тирлән заводы, Үҙән заводы, Үрге Әүжән-Петровск заводы эшләй.
== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}
== Һылтанмалар ==
* [http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/5617-verkhneural-j-e/ Верхнеурал өйәҙе]
== Әҙәбиәт ==
* Список населённых мест по сведениям 1866 года. Т.28: Оренбургская губерния. СПб., 1871;
* Волости и гмины 1890 года. Оренбургская губерния. СПб., 1890;
* Первая всеобщая перепись населения Российской империи, 1897 г. Т.28: Оренбургская губерния. Т.28. СПб., 1904.</p>
[[Категория: Ырымбур губернаһы]]
| |||