Әхмәт ибн Фаҙлан: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Legobot (фекер алышыу | өлөш) ә Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q200947 (translate me) |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) текст |
||
1 юл:
{{Писатель
'''Әхмәт ибн Фаҙландың''' [[X]] быуаттағы тарихи ваҡиғаларға ҡағылышлы [[“Яҙмалары”]] мөһим сығанаҡ булып тора. Ибн Фаҙлан 921 – 922 йылдарҙа аббасид халиф аль-Моҡтадир илселеге менән бергә [[Иҙел-Болғар]] илендә сәйәхәттә булған. Ул илселектең унда башҡарған эштәренең һөҙөмтәһе мәғлүм түгел, сөнки [[“Яҙмаларҙың”]] аҙағы табылмаған. ▼
|Имя= ''Әхмәт ибне Фаҙлан ибн әл-Ғәббәс ибне Рәшид ибне Хаммад''<br/>{{lang-ar| أحمد بن فضلان بن العباس بن راشد بن حماد}}
Ибн Фаҙландың ошо [[“Яҙмаларын”]] [[1920]]-се йылдарҙа Мешхедта (Иран) имам Али Ибн Реза кәшәнәһе янындағы китапханан күренекле шәрҡиәтсе [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]] табып алған.▼
|Дата смерти = 922 йылдан һуң.
Был [[“Яҙмыларҙа”]] [[ғуҙҙар]], [[башҡорттар]], [[болғарҙар]] һәм [[хазарҙар]] тураһында ''уникаль'' этнографик мәғлүмәттәр килтерелгән.▼
|Гражданство = [[File:Black flag.svg|23px]]Бағдат хәлифәте
[[Ибн Фаҙлан]] [[“Яҙмалары”]] үҙендә хәҙерге [[Башҡортостан]] биләмәләрендә генә түгел, ғөмүмән, [[тарихи Башҡортостан]] ерҙәрендә иң боронғо дәүерҙәрҙә йәшәгән [[башҡорттар]] тураһында мәғлүмәттәр һаҡлаусы иң боронғо сығанаҡтарҙың береһе.▼
|Род деятельности = яҙыусы, сәйәхәтсе
|Язык произведений = ғәрәп
}}
'''Ибн Фадлан''' (''Әхмәт ибне Фаҙлан ибн әл-Ғәббәс ибне Рәшид ибне Хаммад'', أحمد بن فضلان بن العباس بن راشد بن حماد) — [[X быуат]]тың беренсе яртыһындағы ғәрәп яҙыусыһы һәм сәйәхәтсеһе.
==Ибн Фаҙлан яҙмалары==
▲'''Әхмәт ибн Фаҙландың''' [[X]] быуаттағы тарихи ваҡиғаларға ҡағылышлы
▲Ибн Фаҙландың ошо
▲Был
▲
==Сәйәхәте==
Бағдад хәлифәһе һарайында хеҙмәт итә. 921-22 йылдарҙа Болғарга әл-Моктәдир илселеге сәркәтибе. Юл яҙмалары алып бара, һуңынан шулар нигеҙендә Иҙел буйы Болғар дәүләтенә барыуҙары тураһында сәйәхәтнамә төҙөй.
Бағдадтан 921 йылдың 21 июнендә сығып киткән ҙур илселек башта Шәреҡтең кесе һәм ҙур ҡалалары аша үтә, унан һуң Бохараға килеп етә, әмир тарафынан ҡабул ителә. Тик Бохара әмире уларға юлды дауам итергә рөхсәт бирмәй, илселеккә 28 көн Бохарала тотҡарланырга тура килә. Унан илселек ҡарауаны Харәземгә килеп керә һәм әл-Жөржанда туҡтала. Һыуыҡтар башланыу сәбәпле, илселек ҡышты Иҫке Үргәнестә үткәрергә мәҗбүр була.
Яҙ еткәс, илселек ҡабат юлга ҡуҙғала. Харәзем өлкәһе сигендә урынлашҡан Төрктәр ҡапҡаһын (Баб ат-Төрк) уҙып, төрки-уғыҙҙар йәшәгән далаға килеп керә. 15 көн дауамында буш даланан барғас, төрки-уғызҙар ҡәбиләһе менән осраша. Юлда осраған бер нисә йылға аша сығып, бәжәнәктәр янында бер төн ҡунғандан һуң, илселек ҙур юғалтыуҙар менән [[Яйыҡ]]ты кисә һәм '''башҡорт''' ҡәбиләләре йәшәгән ергә аяҡ баҫа.
922 йылдың 12 майында илселек Болғар иле ерҙәренә килеп етә. Был ваҡиға һәм болғарҙарҙың ислам динен ҡабул итеүе уңайынан ҙур тантаналар башлана. Китапта болғар идарасыһының ҡунаҡтарҙы ҡабул итеү йолаһы, уларҙың, хазәрҙәрҙең, рустарҙың, Иҙел-Урал төбәгендә, Урта [[Азия]]ла йәшәгән башҡа халыҡтарҙың һәм ҡәбиләләрҙең көнкүреше, хужалығы һәм ғорөф-ғәҙәттәре ентекләп тасуирлана.
Көндәлек-сәйәхәтнамәлә Ибне Фаҙландың Иҙел буйы Болғар дәүләтенән шул уҡ йылда, «көндәр ҡыҫҡара башлағас» китүе тураһында хәбәр ителә. Уның шунан һуңғы яҙмышы билдәһеҙ.
== Әҙәбиәт ==
* Фәхретдинов Р. Болгар вә Казан төрекләре. Казан, 1993; Ковалевский А.П. Книга Ахмеда Ибн-Фадлана о его путешествии на Волгу в 921-922 гг. Хар., 1956;
* Крачковский И.Ю. Арабская географическая литература: Избр. соч. М.-Л., 1957. Т. 4; Zeki V.T. Ibn Fadlans Reisbe¬richt. Lpz.,
== Һылтанмалар ==
* [http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Fadlan/text.htm АХМЕД ИБН ФАДЛАН. КНИГА О ЕГО ПУТЕШЕСТВИИ НА ВОЛГУ В 921-922 ГГ.]
[[Категория:Башҡортостан
| |||