Википедия

Чжу Си: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Чжу Си ( ябай. 朱熹, пиньинь: Zhū Xī, шулай уҡ Чжу Юаньхуэй, Чжу Чжунхуэй, Чжу Хуэйан…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
2 юл:
ҡытай философы, ғалим-энциклопедист, әҙиб, текстолог һәм Конфуцийҙың ҡануни әҫәрҙәренә аңлатма биреүсе, педагог,яңы кофуцианлыҡ тың төп вәкиле. Ул был тәғлимәтте универсаль һәм системалы ҡалыпҡа һалғас, тәғлимәт Ҡытайҙа һәм күрше илдәрҙә, бигерәк тә Япония менән Кореяла, ортодоксаль идеологияға әүерелә [1].
 
Биографияһы
1130 йылдың 18 октябрендә [en] ( Фуцзянь провинцияһы) аҡыл эйәләре ғаиләһендә донъяға килә. Олатаһы Чжу Си,бай булмаған ғалим-конфуцийсы, балаларын уҡыуға һәм камиллашыуға әүәҫләндерә, «биш быуын буйы Конфуций иманын һеңдереп үҫкән нәҫелдә" даһи берәү донъяға киләсәген юрай.
 
Чжу Синың атаһы Чжу Сун 21 йәшендә, 1118 йылда, иң юғары ғилми дәрәжәгә (цзиньши) эйә була. Баш ҡалала хеҙмәттә сағында Төньяҡ Сундың баш һалыуы шаһиты була, ил башының яҡындары менән Көняҡҡа күсенә һәм Цзинь менән солох төҙөүгә ҡаршы сыға (1141): Шуның өсөн Цинь Гуй уны хеҙмәттән сығара һәм бик бәләкәй вазифа менән төпкөлгә һөргөнгә ебәрә. Ул шунда үлеп ҡала.
 
Чжу Си үҙе иһә бала саҡтан һәләтлелеге менән айырылып тора һәм с детства4 обнаружилйәшенән незаурядныеүк способностиәсәһе икүҙәтеүе началаҫтында получатьклассик классическоебелем образованиеала вбашлай. четыре годаХакимиәттә подетәксе наблюдениемвазифаһында матери.эшләргә Онхоҡуҡ стал обладателем степенибиргән цзиньши (дававшейдәрәжәһенә правоул занять18 руководящуюйәшендә административнуюүк должность)эйә в необычно раннем возрасте, в 18 летбула (тогдаул каксаҡта среднийбындай возрастдәрәжәгә дляуртаса такой35-тә должностигенә был 35өлгәшә леталғандар)[1][2].
 
Беренсе тапҡыр Чжу Си Тунъань өйәҙенә эшкә тәғәйенләнә (1151—1158).Ул һалым йыйыу тәртибендә һәм полицияла үҙгәрештәр индерә, китапхана менән мәктәптең эшен яҡшырта, унда яңыса йолалар үткәртә башлай [2]. Чжу Си 26 йәшендә халыҡтың ҙур ихтирамына лайыҡ була һәм хатта урындағы мәктәптә уға бағышланған алтарь асалар[1].
Первым назначением Чжу Си был уезд Тунъань на юге провинции Фуцзянь (1151—1158). Там он изменил налогообложение и полицию, улучшил библиотеку и школу, разработал форму ритуала, отсутствующую до него[2]. Своей службой Чжу Си в 26 лет заслужил такое уважение населения, что ему был сооружён алтарь в местной школе[1].
 
33 йәшендә Чжу Сины император тәүге тапҡыр ҡабул итә һәм хәрби академияның профессоры итеп тәғәйенләй, әммә ике йылдан ул был эшенән китә. Хакимиәт әһелдәре уны дәүләт хеҙмәтенә ылыҡтырырға тырышп ҡараһалар ҙа, ул ғилми, әҙәби һәм педагогик хеҙмәткә өҫтөнлөк бирә.[1].
В 33 года Чжу Си уже удостоился первой аудиенции у императора и был назначен профессором военной академии, однако через два года оставил эту должность. Несмотря на постоянное стремление власть предержащих лиц привлекать его к государственной службе, он регулярно отказывался от подобных предложений, предпочитая заниматься научной, литературной и педагогической деятельностью[1].
 
Чжу Сиға аҡыл эйәһе Ли Тун бик ҙур йоғонто яһай. Уның менән Тунъангә киткәнсә үк танышҡан булалар. 1158 йылда ул Ли Тунға яңынан килә һәм 1160 йылда бер нисә ай һабаҡ алып ята[2]. Ли Тун Чэн Хао һәм Чэн И тигән ғалимдар менән фекерҙәш була(шуға күрә Чжу Си барлыҡҡа килтергән аҡыл эйәһелек йүнәлеше Чэн-Чжу тип тә йөрөтөлә).
Влияние на Чжу Си произвёл мыслитель Ли Тун, которого Чжу Си посетил до своего назначения в Тунъань. В 1158 году он посетил Ли Туна снова и провёл в обучении с ним несколько месяцев в 1160 году[2]. Ли Туна был последователем Чэн Хао и Чэн И (поэтому основанное Чжу Си интеллектуальное направление также иногда называется школа Чэн-Чжу).
 
14 йыл отставкала булғандан һуң 1178 йылда Чжу Си дәүләт хеҙмәтенә ҡайта.
После 14 лет пребывания в отставке в 1178 Чжу Си вернулся на государственную службу.
1179—83 йылдарҙа Нанькан өлкәһе башлығы (Цзянси провинцияһы) Чжу Си Ҡытайҙа танылыу яулаған Бай-лу дун мәктәбен барлыҡҡа килтерә([en])[3].
Будучи в 1179—83 начальником области Нанькан (провинции Цзянси), Чжу Си создал широко известную тогда в Китае школу Бай-лу дун ([en])[3].
После неоднократно, но ненадолго назначался на высокие административные посты. Чжу Си в политике занимал непримиримую позицию по отношению к главному тогда врагу Китая — чжурчжэньскому государству Цзинь. Это противоречило магистральной линии власти на умиротворение воинственного соседа. В результате Чжу Си только 9 лет находился на службе и 46 дней при дворе в качестве лектора. В 1195, предчувствуя грядущие беды после написания очередного критического доклада трону, он произвел гадание по «Чжоу и», выпала гексаграмма (гуа) № 33 Дунь (Бегство), — впоследствии он включил её в свой псевдоним Дунь-вэн (Убегающий старец)[1].
 
Артабан бер нисә тапҡыр, әммә ҡыҫҡа ғына ваҡытҡа, хакимиәттә юғары вазифаларға тәғәйенләнә. Чжу Си сәйәсәттә ул саҡтағы Ҡытайҙың төп дошманы  — чжурчжән дәүләте Цзингә ҡарата бик тиҫкәре ҡарашта була. Был иһә хакимдарҙың һуғышсан күршеһе менән һыйышып йәшәү ынтылышына ҡаршы килә. Һөҙөмтәлә Чжу Си хакимиәттә 9 йыл , 46 көн һарайҙа лектор булып эшләп ҡала. 1195 йылда , императорға тәнҡитле доклад яҙыуының эҙемтәләрен һиҙенеп,күрәҙәлек ҡыла. Дунь (Ҡасыу) тигән гексаграмма төшә — һуңғараҡ быны ул псевдоним итеп ала - Дунь-вэн (Ҡасҡын ҡарт)[1].
Большую часть жизни пребывая в отставке, он всегда бедствовал и был вынужден зарабатывать на жизнь книгоиздательской деятельностью, считавшейся малопочтенным занятием для конфуцианца. Вместе с тем таким образом Чжу Си достигал ещё одной цели — максимальной популяризации своих идей. Чжу Си был одним из самых плодовитых авторов. Он написал около 80 произведений, его сохранившееся эпистолярное наследие включает в себя около 2 тыс. писем, а запись его диалогов, состоящая из 140 глав, является самой обширной в китайской литературе. У него было 467 учеников — больше, чем у любого другого неоконфуцианца. Он основал рекордное число учебных заведений и принимал участие в деятельности 21 академии. Чжу Си оставил потомкам огромное количество каллиграфических надписей и сам был запечатлён на многочисленных портретах, выполненных на бумаге и в камне[1].
 
Йыш ҡына отставкала булыу сәбәпле, ул фәҡирлектә йәшәй һәм конфуцийсылар өсөн түбәнселек һаналған китап нәшер итеү менән аҡса эшләй. Шул уҡ ваҡытта ул ошо рәүешле үҙ идеяларының таралыуына өлгәшә. Чжу Си бик емешле авторҙарҙың береһе була. Ул 80-ләп әҫәр яҙа, 2 меңләп хаты ҡала, ә яҙып алынған диалогтары 140 бүлектән тора һәм ҡытай әҙәбиәтендә иң күләмле тип һанала. ОУның 467 уҡыусыһы була — яңы конфуцийсыларҙың барыһынан да күберәк! Ул иң күп уҡыу йорттары асҡан кеше һәм 21 академия эшендә ҡатнашҡан. Чжу Си тоҡомдарына һанһыҙ каллиграфик яҙма ҡалдыра, ә үҙен бик күп рәссамдар ҡағыҙҙа һәм ташта һынландырып ҡалдырған [1].
В 1196 независимое поведение Чжу Си, выразившееся, в частности, в несоблюдении ритуального меню при приёме одного высокопоставленного чиновника, спровоцировало обвинение философа сразу в десятке преступлений: от сыновней непочтительности и неуважения к императору до распространения еретических идей. В итоге он был лишён всех чинов и званий, а его учение подверглось запрету. Однако в 1199, за год до смерти, Чжу Си был реабилитирован, в 1209 получил почётное посмертное имя Вэнь (Культура), в 1230 титул Хуй-го-гун (державный князь), в 1241 причислен к величайшим конфуцианским авторитетам установлением таблички с его именем в храме Конфуция[1].▼
 
▲В 1196 независимое поведение Чжу Си,Синың выразившеесяүҙен бойондороҡһоҙ тотоуы, ватап частностиәйткәндә, вбер несоблюденииюғары ритуальногочиновникты менюҡабул прииткәндә приёмейоласа одногоменю высокопоставленногобулмауы чиновникаөсөн, спровоцировалофәйләсуфты обвинениетиҫтәләрсә философаенәйәттә сразуғәйепләүгә вкилтерә: десяткеуны преступлений:императорға хөрмәт күрһәтмәүҙә һәм төрлө фетнәсел фекерҙәр таратыуҙа ғәйепләйҙәр. от сыновней непочтительности и неуважения к императору до распространения еретических идей. В итоге он был лишён всех чинов и званий, а его учение подверглось запрету. Однако в 1199, за год до смерти, Чжу Си был реабилитирован, в 1209 получил почётное посмертное имя Вэнь (Культура), в 1230 титул Хуй-го-гун (державный князь), в 1241 причислен к величайшим конфуцианским авторитетам установлением таблички с его именем в храме Конфуция[1].
 
Чжу Си скончался 23 апреля 1200 в Каотине провинции Фуцзянь[4].
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Чжу_Си» битенән алынған