Википедия

Рәмиев Мөхәмәтзакир Мөхәмәтсадиҡ улы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
'''Рәмиев Мөхәмматзакир Мөхәммәтсаҙиҡ улы''' ——— «Ваҡыт» гәзитен һәм «Шура» журналын ойоштороусы, татар яҙыусыларының китаптарын баҫтырыусы, меценат һәм шағир.
 
[[1859 йылдыңйыл]]дың 23 ноябрендә [[Ырымбур губернаһы]] [[Стәрлетамаҡ өйәҙенеңөйәҙе]]нең Ергән ауылында тыуған. Уның атаһы Мөхәммәтсаҙиҡ [[1862 йылдайыл]]да Ырымбур губернаһында һабын ҡайнатыу заводы һатып ала, ә ете йылдан һуң алтын табыу буйынса беренсе приискыһын аса. Уның улдары Мөхәммәтзакир менән Мөхәммәтшакир аталарының эшен киңәйтә һәм [[ХХ быуат]] башына хәҙерге [[Башҡортостан]] һәм [[Силәбе өлкәһе]] территорияһында егерме алтын приискыһы ойоштора, улар ҙур табыш килтерә.
 
Закир менән Шакирҙы татар теленә лә, рус теленә лә әсәһе өйрәтә. Һуңынан улар башланғыс мосолман мәктәбендә, унан һуң ике ҡыш Орск ҡалаһында, ата-әсә йортонан 70 саҡырым алыҫлыҡтағы Муллаҡай ауылындағы мәҙрәсәлә уҡыйҙар. Шунан Закир ике йылға Төркиәгә[[Төркиә]]гә китә. Истанбулда уҡый, төрөк телен һәм әҙәбиәтен, башҡа предметтарҙы өйрәнә.
Төркиәлә уҡып ҡайтҡандан һуң Закир Рәмиев тыуған иленә ҡайта һәм күпмелер ваҡыт Орскиҙа йәшәй. Бында ул сауҙа менән шөғөлләнә, йәйҙәрен алтын приискыһында үткәрә, Төркиәнән ҡайтҡандың икенсе йылына сауҙагәр Бурнаевтың ҡыҙы Мәхүпъямалға өйләнә. Уларҙың һигеҙ балалары тыуа.▼
 
Ҡыштарын Закир Рәмиев ғаиләһе менән бергә Ырымбурҙа йәшәй, ижади һәм хәйриә эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә. Уның өйөндә татар интеллигенцияһының алдынғы вәкилдәре йыйыла. Ул күп уҡый, Европа буйлап сәйәхәт ҡыла, үҙ шиғри әҫәрҙәрен ижад итә. Дәрдмәнд – һағыш шағиры.▼
▲Төркиәлә уҡып ҡайтҡандан һуң Закир Рәмиев тыуған иленә ҡайта һәм күпмелер ваҡыт Орскиҙа[[Орск]]иҙа йәшәй. Бында ул сауҙа менән шөғөлләнә, йәйҙәрен алтын приискыһында үткәрә, Төркиәнән ҡайтҡандың икенсе йылына сауҙагәр Бурнаевтың ҡыҙы Мәхүпъямалға өйләнә. Уларҙың һигеҙ балалары тыуа.
Закир йәмәғәт тормошонда әүҙем кеше була – бер нисә тапҡыр Ырымбур ҡала думаһына һайлана, 1906 йылда уны I Дәүләт Думаһына депутат итеп һайлайҙар. 1917 йылдың июлендә Ҡазанда Бөтә Рәсәй мосолман ҡоролтайы эшендә ҡатнаша. Ноябрь аҙағында Ырымбурҙа үткәрелгән Дөйөм башҡорт ҡоролтайы Башҡорт республикаһын ойоштороу тураһында иғлан итә. Республика иң элек үҙ территорияһындағы бөтә ер аҫты һәм ер өҫтө байлыҡтарын, шул иҫәптән Рәмиевтарҙың приискыларын да, дәүләт милке итеп иғлан итә.▼
 
1918 йылдың 23 ғинуарында Ырымбурҙа бөтә власть большевиктар ҡулына күсә. «Ваҡыт» һәм «Шура» сығыуҙан туҡтай. Шәхси типографияһын эшсе, крәҫтиән һәм һалдат депутаттары Советына тапшырып, 59 йәшлек Закир Рәмиев Ырымбурҙағы йортон, милкен, бай китапханаһын ҡалдырып, ғаиләһе менән Орскиға күсенә.▼
▲Ҡыштарын Закир Рәмиев ғаиләһе менән бергә Ырымбурҙа[[Ырымбу]]рҙа йәшәй, ижади һәм хәйриә эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә. Уның өйөндә татар интеллигенцияһының алдынғы вәкилдәре йыйыла. Ул күп уҡый, [[Европа]] буйлап сәйәхәт ҡыла, үҙ шиғри әҫәрҙәрен ижад итә. Дәрдмәнд – һағыш шағиры.
Ул үҙ-үҙенә бикләнмәй. Орскиҙа милли эштәр буйынса йәш, белемле комиссар Абдулла Дәүләтшин менән аралаша, урындағы интеллигенция менән осраша. 1921 йылдың көҙөндә Ырымбурға барып, ваба сиренән үлгән оло ҡыҙы Өммөгөлсөмдө ерләп ҡайтҡас, Закир Рәмиев ҡаты сирләп китә һәм бер аҙнанан вафат була. Был 1921 йылдың 9 октябрендә була. Хәҙерге Башҡортостан территорияһында үҙ аҡсаһына тиҫтәләгән мәсет, мәктәп һәм дауаханалар төҙөгән, татар һәм башҡорт халҡының мәҙәниәтен, мәғарифын үҫтереүгә ҙур өлөш индергән патриоттың йөрәге тибеүҙән туҡтай. Уны Татарстанда ғына түгел, Башҡортостанда ла хөрмәтләп иҫкә алалар.▼
 
▲Закир йәмәғәт тормошонда әүҙем кеше була – бер нисә тапҡыр Ырымбур ҡала думаһына һайлана, [[1906 йылдайыл]]да уны I Дәүләт Думаһына депутат итеп һайлайҙар. [[1917 йылдыңйыл]]дың июлендә Ҡазанда[[Ҡазан]]да [[Бөтә Рәсәй мосолман ҡоролтайы]] эшендә ҡатнаша. Ноябрь аҙағында Ырымбурҙа үткәрелгән Дөйөм башҡорт ҡоролтайы Башҡорт республикаһын ойоштороу тураһында иғлан итә. Республика иң элек үҙ территорияһындағы бөтә ер аҫты һәм ер өҫтө байлыҡтарын, шул иҫәптән Рәмиевтарҙың приискыларын да, дәүләт милке итеп иғлан итә.
▲[[1918 йылдыңйыл]]дың [[23 ғинуарындағинуар]]ында Ырымбурҙа бөтә власть большевиктар ҡулына күсә. «Ваҡыт» һәм «Шура» сығыуҙан туҡтай. Шәхси типографияһын эшсе, крәҫтиән һәм һалдат депутаттары Советына тапшырып, 59 йәшлек Закир Рәмиев Ырымбурҙағы йортон, милкен, бай китапханаһын ҡалдырып, ғаиләһе менән Орскиға күсенә.
 
▲Ул үҙ-үҙенә бикләнмәй. Орскиҙа милли эштәр буйынса йәш, белемле комиссар Абдулла Дәүләтшин менән аралаша, урындағы интеллигенция менән осраша. [[1921 йылдыңйыл]]дың көҙөндә Ырымбурға барып, ваба сиренән үлгән оло ҡыҙы Өммөгөлсөмдө ерләп ҡайтҡас, Закир Рәмиев ҡаты сирләп китә һәм бер аҙнанан вафат була. Был 1921 йылдың 9 октябрендә була. Хәҙерге [[Башҡортостан]] территорияһында үҙ аҡсаһына тиҫтәләгән мәсет, мәктәп һәм дауаханалар төҙөгән, татар һәм башҡорт халҡының мәҙәниәтен, мәғарифын үҫтереүгә ҙур өлөш индергән патриоттың йөрәге тибеүҙән туҡтай. Уны Татарстанда[[Татарстан]]да ғына түгел, Башҡортостанда ла хөрмәтләп иҫкә алалар.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Рәмиев_Мөхәмәтзакир_Мөхәмәтсадиҡ_улы» битенән алынған