Галактика: өлгөләр араһындағы айырма

[[Ҡояш]] Галактика үҙәге тирәләй 220 млн йыл эсендә әйләнеп сыға. Галактиканың йолдозҙҙар составы ғәйәт күп төрлө. Йондоҙҙарҙың айырым төркөмдәре йәше, химик составы, торошө һәм Галактика үҙәге тирәһендә әйләнеү рәүеше менән бер-берһенән бик ныҡ айырыла. Шул сифатламаға ҡарап, Галактикалағы йондоҙҙар гало, йоҡа диск, ҡалын диск кеүек өс ассистемаға бүленә. Гало ассистемаһын 13—15 млрд йәштәге иң ҡарт йондоҙҙар тәшкил итә. Уларҙа ауыр элементтар Ҡояштыҡына ҡарағанда бер ярым - өс мәртәбә аҙыраҡ һәм улар һуҙынҡы орбита буйынса хәрәкәт итә. Гало үз эсенә тиҫтә меңдәрсә йондоҙҙо эсенә алған гравитацион бәйләнештәге системаларҙы — шар һымаҡ йолдоҙ тупланышларын ала. Ҡояш йоҡа диск (уның ҡалынлығының яртыһы 1 мең яҡтылык йылынан артмай) ассистемаһына керә. Был ассистемалағы йолдыҙҙар 9 млрд. йәштән дә ҡарт түгел, улар араһында бөтенләй йәш, бер нимә млн. йәштәге йондоҙҙар ҙа осрай. Был хәл Галактикала йондоҙҙар яһалыу дауам итүен раҫлай. Йоҡа диск ассистемаһындағы йондоҙҙарҙың химик составы Ҡояштыҡы кеүегерәк, улар Галактика үҙәге тирәләй түңәрәккә яҡын орбиталар буйынса хәрәкәт итәләр. Был ассистемага йөззәрсә, меңдәрсә йондоҙҙарҙы, ҡайнар йондоҙҙарҙы, пульсарҙарҙы, рентген һәм гамма нурҙары сығанаҡтарын, йондоҙ-ара газ һәм туҙан болоттарын эсенә алған тарҡау йондоҙ тупланмалары керә. Ҡалын дисктағы йондоҙҙар төркөмө (диск ҡалынлығының яртыһы 6 мең яҡтылыҡ йылы самаһы) фәзалағы торошо буйынса уртала, әмма йәше (12—13 млрд. йыл) менән ул йоҡа диск йондоҙҙарына ҡарағанда галога яҡыныраҡ.