Шәкәр кукурузы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
34 юл:
 
== Аҙыҡ-түлек булараҡ һәм иҡтисади әһәмиәте ==
 
 
Кукуруздың әһәмиәте бик ҙур, ул ҡиммәтле бөртөклө аҙык һәм тереклек аҙығы культураһы.
Һабағы һәм япраҡтарынан [[ҡағыҙ]], [[линолеум]], [[вискоза]], яһалма бөкө яһайҙар. Ярмаларынан май һығалар, [[крахмал]] алалар, емешлек бағанасыҡтары [[медицина]]ла ҡулланыла.<ref>[http://www.tatknigafund.ru/books/1760/read#page404 Мәүлүдова Л.Г., Ботаника: Юғары төҙөлөшлө үҫемлектәр системаһы: Юғары уҡыу йорттары өсөн дәреслек бит404]</ref>
Был культура башлыса аҙыҡ-түлек етештереүҙә ҡалланыла, бынан тыш мал өсөн фураж була ала. Шулай уҡ кукуруздан юғары сифатлы [[спирт]] һәм яғыулыҡ-майлау материалдары ла яһайҙар.
 
Ер шарында бөгөн кукуруз бойҙайҙан ҡала иң күп игелә торған культура. АҠШ-та йыл һайын 300 миллион тонна кукуруз орлоғо йыйып алына, [[Ҡытай]]ҙа – 145, ә Рәсәйҙә барлығы 3 миллион тонна ғына. Әлбиттә, Америкала моның 85 проценты мал-тыуарға ашатыла, һәм шуға да ундағы малдарҙың итенең йомшаҡлығы, һутлығы менән айырылып тора. Дөйөм алғанда, кукуруз ете төргә бүленә: шуның бишеһе техник культураға инә – ул малдарға ашатыу, ярма, крахмал, май яһау өсөн тотонола, ә ике төрө ашау өсөн китә. Һәр американлы йылына 1,5 килограмм кукуруз орлоғо ашай. Шәкәрле сортын сей килеш һәм консервлап ашайҙар, ә ярыла торган сортынан [[попкорн]] яһайҙар.<ref>[http://tatyash.ru/get.php?12011|21.htm#0 «Ялан батшаһы»]</ref>
 
{| class="wikitable" align=left <!--style="clear:right"-->
! colspan=2|Донъяла йыллыҡ кукуруз етештереү
күләме
(мең тонна)
|-
| [[1965]] || align="right" | 226 544
|-
| [[1970]] || align="right" |265 831
|-
| [[1975]] || align="right" | 341 661
|-
| [[1980]] || align="right" | 396 623
|-
| [[1985]] || align="right" | 485 527
|-
| [[1990]] || align="right" | 483 343
|-
| [[1995]] || align="right" | 517 329
|-
| [[2000]] || align="right" | 592 472
|-
| [[2005]] || align="right" | 713 458
|-
| [[2006]] || align="right" | 706 656
|-
| [[2007]] || align="right" | 789 641
|-
| [[2008]] || align="right" | 826 718
|-
| [[2009]] || align="right" | 818 823
|}
 
{| class="wikitable sortable" align=center <!--style="clear:right"-->
! colspan=5|Кукуруз етештереүсе төп 15 ил (мең тонна)<br /> <small>Сығанак: [[БМО аҙыҡ-түлек һәм ауыл хужалығы ойошмаһы]]</small>
|-
! Ил || [[1985]] || [[1995]] || [[2005]] || [[2009]]
|-
| {{АҠШ байрагы}} [[АҠШ]] || 225453 || 187969 || 282261 || 333011
|-
| {{байраҡ/Ҡытай}} [[Ҡытай]] || 64102 || 112361 || 139498 || 164107
|-
| {{байраҡ/Бразилия}} [[Бразилия]] || 22018 || 36267 || 35113 || 51232
|-
| {{байраҡ/Мексика}} [[Мексика]] || 14103 || 18352 || 19338 || 20142
|-
| {{байраҡ/Индонезия}} [[Индонезия]] || 4329 || 8245 || 12523 || 17629
|-
| {{байраҡ/Һиндостан}} [[Һиндсотан]] || 6643 || 9534 || 14709 || 16680
|-
| {{байраҡ/Франция}} [[Франция]] || 12409 || 12739 || 13687 || 15288
|-
| {{байраҡ/Аргентина}} [[Аргентина]] || 11900 || 11404 || 20482 || 13121
|-
| {{байрак/КАҖ}} [[КАҖ]] || 8444 || 4866 || 11715 || 12050
|-
| {{байраҡ/Украина}} [[Украина]] || н/д || 3391 || 7166 || 10486
|-
| {{байраҡ/Канада}} [[Канада]] || 6969 || 7270 || 9332 || 9561
|-
| {{байраҡ/Румыния}} [[Румыния]] || 11903 || 9923 || 10388 || 7973
|-
| {{байраҡ/Италия}} [[Италия]] || 6356 || 8454 || 10427 || 7877
|-
| {{байраҡ/Венгрия}} [[Венгрия]] || 6817 || 4649 || 9050 || 7528
|-
| {{байраҡ/Нигерия}} [[Нигерия]] || 1826 || 6931 || 5957 || 7338
|-
|}
 
== Сәләмәтлек өсөн файҙаһы ==