}}
'''Төньяҡ диңгеҙ''' (элекке исеме ''Немец диңгеҙе'' ; {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}, {{lang-fr|Mer du Nord}}) — бер яҡтан төньяҡ [[Европа]] һәм [[Британия уртауҙары]], икенсе яҡтан Ютланд һәм Скандинавия ярымутрауҙары араһында урынлашҡан, [[Атлантик океан]]дың өлөшө булып торған һай [[шельф]] [[диңгеҙ]]е. Көнсығыштан [[Норвегия]] һәм [[Дания]] менән, көнбайыштан Британия утрауҙары, көньяҡтан [[Германия]], [[Нидерландтар]], [[Бельгия]] һәм [[Франция]] ярҙары сикләй.
Майҙаны — 750 мең км².<ref name="Remote_sensing"></ref> Иң тәрән урыны 725 м.<ref name="BES_2000"></ref> Диңгеҙҙең 2/3 өлөшө тәрәнлеге 100 м-ҙан әҙерәк; көньяҡ өлөшөндә — һайлыҡтар (Доггер-банка һ.б.). Диңгеҙгә ҡойоусы эре йылғалар: Эльба, Везер, Рейн, Темза. Яр буйҙары туңа. Балыҡсылыҡ, [[нефть]] һәм [[тәбиғи газ]] табыу. Төп порттары: Роттердам, Амстердам, Антверпен, Лондон, Гамбург, Осло, Берген<ref name="BES_2000"></ref>.
Диңгеҙ буйындағы һайлыҡ, ҡайһы саҡта [[Ваттен диңгеҙе]] буларыҡ билдәләнә.
== Гидрография һәм гидрология ==
[[FileРәсем:NASA NorthSea1 2.jpg|thumb|Космостан төшөрөлгән фото]]
Төньяҡ диңгеҙ [[Атлантик океан]]дың төньяҡ-көнсығышында урынлашҡан һәм океандың сиге булып тора.
Бик күптән был диңгеҙ бассейны Төньяҡ Европа тигеҙлегенең өлөшө булған, боҙло дәүерҙән һуң Атлантик океан һыуҙары баҫҡан.
[[Скагеррак боғаҙы]] менән площадь Төньяҡ диңгеҙ майҙаны 565 мең км²<ref name="BES_2000"></ref>. Уртаса тәрәнлеге 95 м.<ref name="Remote_sensing"></ref> Иң тәрән урын (шул иҫәптән максималь — 725<ref name="BES_2000"></ref>) Норвегия соҡоронда урынлашҡан..
Тәрән урындар һайлыҡтарға алышыныуы диңгеҙ төбө рельефы өсөн хас, был урындар тип атала. Англия ярындағы Доггер-банка уларҙың иң ҙуры, тәренлеге ни бары 15-30 м. Ҡасандыр бында яҫы таулыҡ булған, хәҙер һыу аҫтында ҡалған урын аҙыҡҡа бай һәм ҡояшта йылына. Был урында балыҡтар өйөрө йыйыла (голландса ''dogger'' «треска тотоу» тигәнде аңлата)<ref>{{cite web|url=http://dic.academic.ru/dic.nsf/cide/52822/Dogger|title=Dogger|lang=en|accessdate=2012-03-17|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yAUHgjm|archivedate=2012-05-27}}</ref>.
Һыу температураһы февралдә Скагеррак боғаҙында 2 °C һәм төньяҡ-көнбайыш өлөшөндә 7,5 °C. Августа , Төньяҡ-Атлантик ағым тәъҫирендә, (максимум) — 12,5 °C до 18 °C Балтика сигендә һалҡыныраҡ. Һыуҙың тоҙлолоғо яр буйында 32—34,5 промиллеһәм асыҡ диңгеҙҙә 35 ‰ <ref name="Remote_sensing"></ref>.
== Флора һәм фауна ==
На отмелях рыбу поймать довольно легко, а рыбаков бывает так много, что временами они буквально опустошают море; в связи с этим некоторые государства время от времени вводят запрет на дальнейший промысел некоторых видов.ymz
=== Диңгеҙ юлдары һәм порттары ===
[[FileРәсем:North Sea oil platform.jpg|thumb|250px|left|Төньяҡ диңгеҙҙә нефть платформаһы]]
Йөк ташыу яғынан Төньяҡ диңгеҙҙең әһәмиәте ҙур. Бында Европаны башҡа континенттар менән бәйләй торған төп маршруттар үтә, доньяның диңгеҙ юлдары киҫешә, диңгеҙ порттары аша планетала йөк ташыуҙың 20% үтә. [[Норвегия]], [[Дания]], [[Бөйөк Британия]], [[Фарер утрауҙары]], [[Исландия]], [[Нидерландтар]], [[Бельгия]] Төньяҡ диңгеҙ аша паром бәйләнеше менән тоташҡан.
Донъяның эре диңгеҙ порттары: [[Нидерланддар|Голландияла]] Амстердам һәм Роттердам; [[Бельгия|Бельгияла]] Антверпен;[[Германия|Германияла]], Гамбург, Бремен һәм Вильгельмсхафен; Бөйөк Британияла [[Лондон|Лондон]], Гулль һәм Ньюкасл-апон-Тайн; Норвегияла. Осло һәм Берген.
== Әҙәбиәт ==
{{Атлантик океан}}
[[CategoryКатегория:Төньяҡ диңгеҙ]]
{{Link FA|lv}}
|