Төньяҡ диңгеҙ: өлгөләр араһындағы айырма
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) Translated from http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B5 (revision: 52280824) using http://translate.google.com/toolkit with about 31% human translations. |
(айырмалар юҡ)
|
12:19, 25 март 2013 өлгөһө
Төньяҡ диңгеҙ (элекке исеме Немец диңгеҙе ; франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord, франц. Mer du Nord) — бер яҡтан төньяҡ Европа һәм Британия уртауҙары, икенсе яҡтан Ютланд һәм Скандинавия ярымутрауҙары араһында урынлашҡан, Атлантик океандың өлөшө булып торған һай шельф диңгеҙе. Көнсығыштан Норвегия һәм Дания менән, көнбайыштан Британия утрауҙары, көньяҡтан Германия, Нидерландтар, Бельгия һәм Франция ярҙары сикләй.
| Төньяҡ диңгеҙ | |
|---|---|
 | |
| Координаты: пропущена долгота | |
| Урынлашыуы | Атлантик океан |
| Майҙаны | 750 мең[1] км² |
| Күләме | 94 мең [1] км³ |
| Яр буйы оҙонлоғо | 6 мең[1] км |
| Иң ҙур тәрәнлек | 725[2] м |
| Уртаса тәрәнлек | 95[1] м |
| Һыу йыйыу майҙаны | 850 мең[1] км² |
 Төньяҡ диңгеҙ картаһы | |
 Төньяҡ диңгеҙ Викимилектә | |
Майҙаны — 750 мең км².[1] Иң тәрән урыны 725 м.[2] Диңгеҙҙең 2/3 өлөшө тәрәнлеге 100 м-ҙан әҙерәк; көньяҡ өлөшөндә — һайлыҡтар (Доггер-банка һ.б.). Диңгеҙгә ҡойоусы эре йылғалар: Эльба, Везер, Рейн, Темза. Яр буйҙары туңа. Балыҡсылыҡ, нефть һәм тәбиғи газ табыу. Төп порттары: Роттердам, Амстердам, Антверпен, Лондон, Гамбург, Осло, Берген[2].
Диңгеҙ буйындағы һайлыҡ, ҡайһы саҡта Ваттен диңгеҙе буларыҡ билдәләнә.
Гидрография һәм гидрология
Төньяҡ диңгеҙ Атлантик океандың төньяҡ-көнсығышында урынлашҡан һәм океандың сиге булып тора. Бик күптән был диңгеҙ бассейны Төньяҡ Европа тигеҙлегенең өлөшө булған, боҙло дәүерҙән һуң Атлантик океан һыуҙары баҫҡан.
Скагеррак боғаҙы менән площадь Төньяҡ диңгеҙ майҙаны 565 мең км²[2]. Уртаса тәрәнлеге 95 м.[1] Иң тәрән урын (шул иҫәптән максималь — 725[2]) Норвегия соҡоронда урынлашҡан..
Тәрән урындар һайлыҡтарға алышыныуы диңгеҙ төбө рельефы өсөн хас, был урындар тип атала. Англия ярындағы Доггер-банка уларҙың иң ҙуры, тәренлеге ни бары 15-30 м. Ҡасандыр бында яҫы таулыҡ булған, хәҙер һыу аҫтында ҡалған урын аҙыҡҡа бай һәм ҡояшта йылына. Был урында балыҡтар өйөрө йыйыла (голландса dogger «треска тотоу» тигәнде аңлата)[3].
Һыу температураһы февралдә Скагеррак боғаҙында 2 °C һәм төньяҡ-көнбайыш өлөшөндә 7,5 °C. Августа , Төньяҡ-Атлантик ағым тәъҫирендә, (максимум) — 12,5 °C до 18 °C Балтика сигендә һалҡыныраҡ. Һыуҙың тоҙлолоғо яр буйында 32—34,5 промиллеһәм асыҡ диңгеҙҙә 35 ‰ [1].
Флора һәм фауна
Шотландия ярҙары төньяҡ олушалар — Атлантика океанының төньяҡ өлөшөндәге утрауҙарҙа оялай, балыҡ менән туҡлана торған ҡара ҡанатлы аҡ аҡ эре ҡоштар тереклек итеҡе менән билдәле.
Иҡтисади әһәмиәте
Балыҡсылыҡ
Йәй һәм көҙ Төньяҡ биңгеҙҙә балыҡ тотоу мәле башлана. Төньяҡ диңгеҙ балык зпастарына бай. Диңгеҙҙә треска, сельд, диңгеҙ ҡыҫалаһы, палтус һәм башҡа балыҡ аулыйҙар. Төньяҡ диңгеҙҙә Еврапаның һәм донъяның Доггер-банка, один из крупнейших рыболовных районов мира и Европы на протяжении столетий. На отмелях рыбу поймать довольно легко, а рыбаков бывает так много, что временами они буквально опустошают море; в связи с этим некоторые государства время от времени вводят запрет на дальнейший промысел некоторых видов.ymz
Диңгеҙ юлдары һәм порттары
Йөк ташыу яғынан Төньяҡ диңгеҙҙең әһәмиәте ҙур. Бында Европаны башҡа континенттар менән бәйләй торған төп маршруттар үтә, доньяның диңгеҙ юлдары киҫешә, диңгеҙ порттары аша планетала йөк ташыуҙың 20% үтә. Норвегия, Дания, Бөйөк Британия, Фарер утрауҙары, Исландия, Нидерландтар, Бельгия Төньяҡ диңгеҙ аша паром бәйләнеше менән тоташҡан.
Донъяның эре диңгеҙ порттары: Голландияла Амстердам һәм Роттердам; Бельгияла Антверпен;Германияла, Гамбург, Бремен һәм Вильгельмсхафен; Бөйөк Британияла Лондон, Гулль һәм Ньюкасл-апон-Тайн; Норвегияла. Осло һәм Берген.
Әҙәбиәт
- Vittorio Barale, Martin Gade. North sea // Remote sensing of the European seas. — Springer, 2008. — P. 8-10. — ISBN 9781402067716.
Иҫкәрмәләр
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Vittorio Barale, Martin Gade. North sea // Remote sensing of the European seas. — Springer, 2008. — P. 8-10. — ISBN 9781402067716.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Северное море // Большой энциклопедический словарь. 2000
- ↑ Dogger (ингл.). Дата обращения: 17 март 2012. Архивировано 27 май 2012 года.
|
Төньяҡ диңгеҙ Викимилектә |
|---|---|
|
Төньяҡ диңгеҙ Викияңылыҡтарҙа |