Википедия

Рәхимов Мортаза Ғөбәйҙулла улы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
20 юл:
| предшественник_2 = [[Солтанов Фәйзулла Вәли улы]], БАССР Юғары Советы Президиумы Рәйесе булараҡ
| преемник_2 = [[Дёмин Юрий Сергеевич]], Башҡортостан Республикаһы Юғары Советы Рәйесе булараҡ
| премьер = [[Баҡыев Рим Сәғит улы]] (1994—1999) <br />[[Байдәүләтов Рафаэль Ибраһим улы]] (1999—2008) <br />[[Сарбаев Раил Сәлих улы]] (2008—2010)
| дата рождения = 7.2.1934
| образование = [[Өфө нефть институты]]
50 юл:
}}
 
'''Рәхимов Мортаза Ғөбәйҙулла улы''' ([[7 февраль]] [[1934 йыл]] — [[11 ғинуар]] [[2023 йыл]]) — [[СССР|Советтар Союзының]] һәм [[Рәсәй]]ҙең хужалыҡ, дәүләт һәм сәйәси эшмәкәре, [[Башҡортостан Республикаһы]]ның беренсе [[Башҡортостан Республикаһы Президенты|Президенты]] (12.12.1993  — 15.07.2010).
 
== Биографияһы ==
Мортаза Ғөбәйҙулла улы Рәхимов 1934 йылдың 7 февралендә [[Башҡорт АССР-ы]] [[Күгәрсен районы]]ның [[Тәүәкән]] ауылында тыуған. Милләте  — [[башҡорт]].
 
Атаһы  — ''Ғөбәйҙулла Зөфәр улы Рәхимов'' [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нан һуң бер нисә хужалыҡта рәйес булып эшләй һәм 1956 йылда [[«Почёт Билдәһе» ордены]] менән бүләкләнә.
 
Мортаза Рәхимов үҙенең хеҙмәт эшмәкәрлеген 1956 йылда, [[Өфө]] нефть техникумын тамамлағандан һуң, [[Өфө нефть эшкәртеү заводы]]нда оператор булып башлай. Төп эшенән айырылмай, 1964 йылда [[Өфө дәүләт нефть техник университеты|Өфө нефть институтының]] киске бүлеген тамамлай.
 
1960 — 19751960—1975 йылдарҙа КПСС-тың ХХII съезы исемендәге Өфө нефть эшкәртеү заводында ҡоролма начальнигы, цех начальнигы урынбаҫары, яңы производстволарҙы эшкә ҡушыу һәм көйләү буйынса баш инженер урынбаҫары булып эшләй.
 
1976 — 19781976—1978 йылдарҙа — предприятиеның баш химигы һәм баш инженер урынбаҫары вазифаларын башҡара.
1978 —19861978—1986 йылдарҙа — КПСС-тың ХХII съезы исемендәге Өфө нефть эшкәртеү заводының баш инженеры, артабан 1990 йылға тиклем директоры була.
 
1974 йылдан 1991 йылдың авгусына тиклем КПСС ағзаһы.
73 юл:
1990—1993 йылдарҙа — Башҡортостан Республикаһы Юғары Советы Рәйесе. Был осорҙа [[Башҡортостан Республикаһының дәүләт суверенитеты тураһында Декларация]] (1990 йыл, 11 октябрь) ҡабул ителә, Федератив Килешеүгә һәм Федератив Килешеүгә Башҡортостан Республикаһынан Ҡушымтаға (1992 йыл, 31 март), [[Башҡортостан Республикаһы Конституцияһы|Башҡортостан Республикаһы яңы Конституцияһы]] (1993 йыл, 24 декабрь) ҡабул ителә.
 
1993 йылдың 12 декабрендә бөтә халыҡ тарафынан Башҡортостан Республикаһының тәүге Президенты итеп һайлана. Һайлауҙа ҡатнашыусыларҙың 63  проценты М. Ғ. Рәхимов өсөн тауыш бирә. Беренсе президентлыҡ осоронда Рәсәй Федерацияһы дәүләт власы органдары менән Башҡортостан Республикаһы дәүләт власы органдары араһында үҙ-ара вәкәләттәр бүлешеү тураһында Рәсәй Федерацияһы менән Башҡортостан Республикаһы Килешеүенә (1994 йыл, 3 август) ҡул ҡуйылa.
 
1998 йылдың 14 июнендә Башҡортостан Республикаһы Президенты итеп ҡайтанан һайлана.
96 юл:
 
== 85 йәш ==
* Ирҙең даны – — иленән, халҡы менән еренән. Башҡортостандың беренсе президенты, Арҙаҡлы шәхес Мортаза РӘХИМОВҠА – — 85 йәш. [[Башҡортостан|«Башҡортостан» гәзите]], 2019, 6 февраль<ref>[http://bashgazet.ru/people/35279-ire-dany-ilenn-haly-menn-erenn.html «Башҡортостан» гәзите, 2019, 6 февраль] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190209074452/http://bashgazet.ru/people/35279-ire-dany-ilenn-haly-menn-erenn.html |date=2019-02-09 }}{{V|10|02|2019}}</ref>.
* [http://www.bashinform.ru/news/1270363-murtaza-rakhimov-voshel-v-istoriyu-kak-pervyy-prezident-respubliki/ Муртаза Рахимов вошел в историю как первый Президент республики. ИА «Башинформ», 7 февраля 2019 года] {{ref-ru}} {{V|7|02|2019}}
* [http://www.bashinform.ru/longread/mgr85 Первый. Башкирский. Наш. 7 февраля свое 85-летие отмечает первый президент Башкортостана Муртаза Губайдуллович Рахимов. ИА «Башинформ», 7 февраля 2019 года]{{ref-ru}} {{V|10|02|2019}}
* [http://bashgazet.ru/main/35326-radij-hbirov-min-unan-keshelr-mnften-jalara-jrndem.html Радий ХӘБИРОВ: «Мин унан кешеләр мәнфәғәтен яҡларға өйрәндем». «Башҡортостан» гәзите »" Яңылыҡтар. 7 февраль 2019] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190210000537/http://bashgazet.ru/main/35326-radij-hbirov-min-unan-keshelr-mnften-jalara-jrndem.html |date=2019-02-10 }} {{V|10|02|2019}}
 
== Ғәиләһе ==
124 юл:
 
== Китаптары ==
* Башкортостан  — моя судьба: очерки, статьи, интервью, выступления, обращения, документы.  — Уфа, 1998.
 
== Иҫкәрмәләр ==
130 юл:
 
== Әҙәбиәт ==
* Президент Муртаза Рахимов=Prezident Murtaza Rakhimov.  — М., 1998.
* Дело жизни.  — Уфа, 2009.
 
== Һылтанмалар ==
* {{Викиһаҡлағыс|Category:Murtaza Rakhimov}}
* {{БЭ2013|92734}}{{V|6|02|2021}}
* {{cite web |url=http://www.bashinform.ru/news/176286-valentina-matvienko-quot-murtaza-rakhimov-politicheskiy-tyazheloves-i-opytnyy-rukovoditel-quot/?sphrase_id=634869|title=Валентина Матвиенко: «Муртаза Рахимов — политический тяжеловес и опытный руководитель»|date=2009-02-07|publisher=[[Башинформ|«Башинформ»]]|accessdate=2015-08-22}}{{ref-ru}}
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Рәхимов_Мортаза_Ғөбәйҙулла_улы» битенән алынған