Лоҡман (дәғүәтсе): өлгөләр араһындағы айырма

{{Ук}}'''Лоҡман'''<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Локман}}</ref> ({{Lang-ar|لقمان}}; беҙҙең эраға тиклем XI быуат<ref>«По [[Мәсүди|Масуди]], он был нубийский невольник, живший во времена [[Дауыт|Давида]]<nowiki/>» / {{ВТ-ЭСБЕ|Локман}}</ref>),  — исламда хаҡ тәҡүә тип хөрмәт ителгән боронғо аҡыл эйәһе («[https://ru.wiktionary.org/wiki/Хәким хәким]"»). [[Ҡөрьән|Ҡөрьәндең]] 34 аяттан торған [[Луҡман сүрәһе|31-се сүрәһе]] Лоҡман исеме менән аталған һәм Мәккәлә «Саффат» сүрәһенән һуң иңгән. Ҡөрьән буйынса, Лоҡман бер Аллалыҡты төшөнгән аҡыл эйәһе булған.

Лоҡмандың сығышы тураһында ышаныслы мәғлүмәттәр юҡ. Бер риүәйәттәр буйынса, ул үҙенең хужаһынан Исраил кешеһе азат иткән эфиоп ҡоло булған. Башҡаларҙың әйтеүенсә, ул [[Судан|Суданда]]да (Омдурман) балта оҫтаһы һәм тегенсе булған{{Sfn|Али-заде|2007}}.

Ҡөрьәндең 31-се сүрәһендә Аллаһ Лоҡманға тәрән аҡыл бүләк итте, тиелә. Улына өгөт-нәсихәттәрендә ул ҡөҙрәтле Аллаһҡа ышанырға һәм Уға ширк тотмаҫҡа, доға ҡылырға, гонаһтан ситтә торорға, яҙмыш һынауҙарына түҙергә, тәкәббер һәм маҡтансыҡ булмаҫҡа васыят итә{{Sfn|Ислам: ЭС|1991}}. Лоҡман улына атлағанда ла, телмәрҙә лә баҫалҡы булырға васыят итә, сөнки «иң йәмһеҙ тауыш  — әлбиттә, ишәк тауышы»<ref>{{Коран/Ссылка|31|12|19}}</ref>.

Ҡөрьән тәфсирселәре йыш ҡына Лоҡманды [[Библия]]<nowiki/>лағы [[Валаам]] тип таный. Ҡайһы берәүҙәр уны пәйғәмбәрҙәргә индерә, әммә күпселеге уны хаҡ тәҡүә (сәлих) тип һанай{{Sfn|Али-заде|2007}}. Ислам әҙәбиәтендә Лоҡман исеменә бәйле күп аҡыллы һүҙҙәр һәм әйтемдәр билдәле. Һуңғы урта быуаттарҙа Лоҡманды [[Эзоп]] менән тиңләйҙәр, мәҫәлдәр авторы тип иҫәпләп, уны йәмһеҙ ҡара ҡол тип һүрәтләйҙәр{{Sfn|Ислам: ЭС|1991}}.

Бик күп ғәрәп йолаларынйолаларының индереүкилеп сығыуы уға бәйле ителәһанала{{Sfn|Ислам: ЭС|1991|с=147}}.

Лоҡман образына (''Луқмон'') [[Алишер Навои]] ҙа мөрәжәғәт итә. Уныңса был аҡыл эйәһе, фани донъя данын ҡалдырып, харабаларҙа төпләнә һәм әҙ генә менән ҡәнәғәт булып йәшәй<ref>[[Стена Искандара]], LXXVIII</ref>. Аҡыл эйәһе Лоҡман образы төрлө халыҡ риүәйәттәрендә, атап әйткәндә, афған риүәйәттәрендә лә осрай<ref>Афганские сказки и легенды.  — М., 1972.  — С. 272—273.</ref>.