Муджибур Рахман: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Яғалса (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Яғалса (фекер алышыу | өлөш) |
||
11 юл:
1947 йылда тыуған иленә Көнсығыш Пакистанға ҡайта, Дакка университетында хоҡуҡ фәнен өйрән. 1949 йылдың башында университет етәкселегенең хеҙмәткәрҙәрҙең законлы талаптарына ҡарата битарафлығына ҡаршы хеҙмәткәрҙәр араһында агитация алып барғаны өсөн университеттан ҡыуыла. 1848 йылда Көнсығыш Пакистандың Мосолман студент лигаһын ойоштороусыларҙың береһе була. 1849 йылда бенгаль халҡы йәшәгән тыуған провинцияһына ҡарата дискриминацион курс алып барған Мосолман Лигаһына ҡаршы ҡуйыу өсөн Көнсығыш Пакистанда "Авами лиг" ("Халыҡ лигаһы") партияһын ойошторуҙа ҡатнаша (уның секретарҙарының береһе була). Тиҙҙән ул төрмөгө ябыла. 1953 — 1966 йылдарҙа — Көнсығыш Пакистандың "Авами лиг" партияһының генераль секретары. 1954 йылда оппозицион Берләшкән фронттан провинциаль закон сығарыу йыйылышы ағзаһы итеп һайлана һәм ауыл хужалығы мимнистры булып китә, лкин тиҙҙән партия эшенә нығыраҡ иғтибар бүлеү өсөн депутат мандатынан да, министр посынан баш тарта. 1956 — 1957 йылдарҙа провинциаль сәнәғәт, сауҙа, хеҙмәт, коррупция менән көрәш һәм аыулға ярҙам министры була. 1958 йылда илдә Айюб-хандың хәрби диктатурыһы урынлашҡандан һуң оппозиция лидеры булып китә, 1958—1961, 1962 һәм 1966—1969 йылдарҙа төрмәгә ябыла. Һәр бер осраҡта йәмәғәтселек фекере баҫымы аҫтында азат ителә.
1960-сы йылдар уртаһында "Авами лиг"ты тергеҙеү һәм нығытыу өҫтөндә эшләй. 1966 йылда партия рәйесе итеп һайлана һәм Пакистан хөкүмәте тарафынан сепаратизмға яҡынлашыуҙа ғәйепләнеп ҡулға алына. Шул уҡ ваҡытта үҙенең данлыҡлы Алты Пункт программаһын иғлан итә, Көнсығыш Пакистанда үҙидараны үҫтереүгә йүнәлтелгән был документты ул "беҙҙең (бенгальдар) өсөн иҫән ҡалыу Уставы" тип атай. Был программа бөтә милләттәрҙең дә иғтибарын үҙенә тарта. Бөтә сәйәси партияларҙың консерватив элементтары документҡа тәнҡит күҙлегенән ҡараһа ла, ул шунда уҡ студенттарҙы һәм йәштәрҙе үҙенә ҡарата. Документҡа "Бангабандху", "Бенгалдарҙың дуҫы" атамаһы бирелә. Икенсе тапҡыр төрмәлә ултырғанында уный абруйы бермә-бер күтәрелә, хатта 1969 йылдың башында уны сығарыуҙы талап итеп, ихтилал башланып китә. 1969 йылдың 22 февралендә Айюб-хан хакимиәте Муджибур Рахманды иреккә сығарырға мәжбүр була. Бенгалдар уны үҙҙәренең юлбашсыһы
1969 йылда фельдмаршал Айюб-хан отставкаға китә, власты генерал Яхья-ханға тапшыра, ул дөйөм һайлауҙарҙы 1970 йылдың декабренә тәғәйенләй. "Авами лиг" асыҡтан-асыҡ, Көнсығыш Пакистанға — автономия, лозунгыһы менән сығыш яһай һәм, уның Закондар сығарыу йыйылышында абсолют күпселекте ала, был иң ҙур парламент фракцияһы була. Әммә президент Яхья-хан парламент сессияһының асылыуын кисектерә, ә һайлау һөҙөмтәләре юҡҡа сығарыла. М. Рахман, 2 мартты, Көнсығыш Пакистандың бойондороҡһоҙлоҡ көнө, тип иғлан итә. Яхья-хан улар менән хеҙмәттәшлек итеүҙән баш тарта (1971 йылдың 2—25 марты), һәм Көнсығыш Пакистандағы граждандар власы тулыһынса М. Рахман контроллеге аҫтына күсә: ғәмәлдә ул провинцияның башлығы булып
▲Стройте укрепления в каждом дворе. Вы должны сопротивляться врагам-пакистанцам всем, что можете взять в руки… Помните, что мы уже пролили много крови, ещё больше должны отдать, если это понадобится, но мы должны освободить народ, Аллах нас благословляет… Битва в этот раз — битва за наше освобождение, борьба в этот раз — это борьба за независимость.<ref>{{Cite web|url=http://www.banglapedia.org/HT/R_0022.HTM|title=Rahman, (Bangabandhu) Sheikh Mujibur|accessdate=2013-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130317232206/http://www.banglapedia.org/HT/R_0022.HTM|archivedate=2013-03-17|deadlink=yes}}</ref></blockquote>16 марттан Даккала Яхья Хан етәкселегендәге Пакистан етәкселеге һәм М. Рахман етәкселегендәге Көнсығыш Пакистан лидерҙары араһында уңышһыҙ һөйләшеүҙәр үтә. 25 мартҡа ҡарай төндә ваҡиғаларға Пакистан ғәскәрҙәре ҡушыла, киң репрессиялар башлана, М. Рахман ҡабаттан ҡулға алына һәм Көнбайыш Пакистанға ебәрелә, унда фетнә һәм ихтилалға өндәү өсөн судҡа тарттырыла.
10 апрелдә ул ситтән тороп Көнсығыш Пакистан хөкүмәте башлығы һәм Ҡораллы көстәрҙең Юғары Баш командующийы тип иғлан ителә. Илдә ҡан ҡойғос граждандар һуғышы башлана, унда, төрлө мәғлүмәттәр буйынса, 200 меңдән 3 миллионға тиклем кеше һәләк була, тағы ла 8 миллион кеше ҡасаҡ була. Декабрь башында бойондороҡһоҙлоҡ яҡлылар (һинд ғәскәрҙәренең әүҙем ярҙамы менән) Пакистан армияһын тулыһынса еңә. Көнсығыш Бенгалияла Пакистан ғәскәрҙәре капитуляция тураһындағы документҡа ҡул ҡуя, 1971 йылдың 16 декабрендә М. Рахман төрмәнән сығарыла, һәм 1972 йылдың 10 ғинуарында Лондон аша Даккуға килә.
| |||