Банан: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
53 юл:
|deadlink = no
}}</ref>, ә тап экватор тирәһендә Пуэрто-Вьехо янында «шулай уҡ испан һәм урындағы ҡауындар күп; бөтә ерҙә лә йәшелсә һәм ҡуҙаҡтар уңыш килтерә, әфлисун ағастары һәм лайм һәм банан байтаҡ. Ҡайһы бер урындарҙа урындарҙа ғәҙәти булмаған ананас үҫә».
1686 йылда Филиппинға килеп киткән капитан Дампир емеште бына ниндәй тасуирлай:
{{начало цитаты}}Ҙур түгел, пизанг оҙонлоғоноң яртыһындай, әммә татлыраҡ һәм йомшағыраҡ, бер аҙ һутлы...тағы ла тәмлерәк... Банан, раҫларға тырышам, кокстың үҙен дә инҡар итмәйенсә, бөтөн емештәр араһында...король. Ул шул тиклем яҡшы, хатта испандар уға йәшәү өсөн иң файҙалы емештәр менән сағыштырғанда өҫтөнлөк бирә. Ул 6 йәки 7 дюйм оҙонлоҡта, кеше ҡулындай йыуанлыҡта үҫә.Тиресәһе йомшаҡ һәм емеше өлгөргәндә һарғая... Емеше ҡышҡы майға ҡарағанда ҡаты түгел, һәм уның төҫө лә һары. Тәме йоҡа, һәм ул ауыҙына мармелад кеүек ирей.{{конец цитаты}}
Тропикта банандар бик тиҙ популяр булыуына ҡарамаҫтан, Европа һәм Американың климаты уртаса булған илдәрендә улар оҙаҡ ваҡыт бик һирәк экзотик продукт булып ҡалды, сөнки уларҙы ташыу һәм һаҡлау буйынса төп талаптарҙың береһе - даими температураның 14 градустан артмауы<ref name="Hands"/>. Быуаттың икенсе яртыһында ғына, тәүге һыуытҡыс ҡулайламаларын уйлап тапҡандан һәм тимер юлдар төҙөгәндән һуң, был емеш-еләктәрҙе тәүҙә Американың төньяҡ баҙарҙарына, һуңынан Европаға алып барыу мөмкинлеге тыуа. 1866 йылда Нью-Йорктың сауҙагәре Карл Франк Панамалағы Колон ҡалаһы янындағы плантацияларҙа үҫтерелгән банандың ҙур булмаған партияһын Америкаға индерә башлай. 1870 йылда «Телеграф» Америка балыҡсылыҡ судноһы капитаны Лоренсо Бейкер Ямайкала Нью-Джерсиҙағы Пуэрто-Антонионан 160 тәлгәш банан килтергән һәм уларҙы бик отошло һата, был ошо емеш-еләктәр менән киң сауҙа итеүгә башланғыс һала. 1876 йылда Филадельфияла Америка ҡушма штаттарының бойондороҡһоҙлоғоноң 100 йыллығына арналған күргәҙмәлә банандың бер данаһы 10 цент менән һатыла, был ул ваҡытта иң ҡыйбаты була. 1885 йылда капитан Бейкер, бизнесмен Эндрю Престон һәм туғыҙ эшҡыуар Кариб диңгеҙе утрауҙарында банандар һатып алыуҙы яйға һала. 30 марта ул Майнор Кейттың [[United Fruit Company]] компанияһы менән берләшә<ref>{{книга|автор=[[Леонов, Николай Сергеевич|Леонов Н.С.]] |заглавие=Очерки новой и новейшей истории стран Центральной Америки |место=М. |издательство=Мысль |год=1975 |страницы=165—166 |ref=Леонов Н.С.}}</ref>. Хатта беҙҙең заманда ла был емештең бөтә сорттары ла экспортҡа яраҡлы түгел, һәм [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]], [[Һиндостан]], [[Таиланд]] һәм [[Бразилия]] кеүек күп илдәр бананды эске ҡулланыу өсөн генә үҫтерә йәки аҙ күләмдә экспортҡа сығара.<ref name="banana.com">{{cite web|url=http://banana.com/|title=The Origin of Bananas|work=Complete Guide to Bananas|publisher=banana.com|accessdate=2012-11-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/6C4Pvi1Lk?url=http://banana.com/|archivedate=2012-11-10}}</ref>.
== Аҙыҡ ҡиммәте ==
| |||