Эҫем заводы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
9 юл:
1763 йылдың башына "плотина" һәм сүкеү фабрикаһы төҙөлә, шул уҡ йылдың февралендә тимер етештерелә башлай. Йыл аҙағына 13,6 мең бот тимер етештерелгән. 1763 йылдың икенсе яртыһында икенсе сүкеү фабрикаһы төҙөлә. 1766 йылда сүкештәр һаны 12-гә тиклем арта, 1 тимерлек усаҡлы якорь фабрикаһы эшләй башлай. 1764 йылда - 34,9 мең бот, 1766 йылда — 61,3 мең бот тимер етештерелгән. Навигация асылғандан һуң, завод продукцияһы Эҫем - Ағиҙел (Кама йылғаһы ҡушылдығы) - Ағиҙел - Кама - Волга йылғалары буйлап Рәсәй баҙарҙарына һыу юлы менән сығарылған{{Sfn|Хохолев|2001|c=430}}.
 
1770 йылдың майында Рәсәй буйлап экспедиция барышында Эҫем заводына академик П. С. Паллас{{s|[[Паллас, Пётр Симон|П. С. Паллас]]}} килә һәм үҙенең яҙмаларында бындағы тәбиғәттең матурлығын билдәләй{{Sfn|Гудков, Гудкова|1985|с=155}}<ref>{{Книга:Путешествие по разным провинциям Российского государства|том=2|с=32—38}}</ref>.
 
1770 йылда заводта 3 сүкеү фабрикаһы, якорь тимерлеге һәм ярҙамсы оҫтаханалар эшләй. 1771 йылда крица тимере етештереү өсөн 4-се сүкеш фабрикаһы һәм түбә тимере табаҡтарын етештереү өсөн 16 сүкеш менән ике фабрика төҙөлгән. 1770-1773 йылдарҙа заводта ике домна мейесе төҙөлә. Крәҫтиәндәр һуғышы башланыу арҡаһында төҙөлөш тамамланмай. Һуғыш алдынан заводта 905 ир-ат эшләй, һуңынан улар баш күтәреүселәргә ҡушыла. 1774 йылдың 23 майында заводты [[Салауат Юлаев]] ғәскәрҙәре баҫып ала<ref name="Рундквист, Задорина">{{Книга:Урал: Иллюстрированная краеведческая энциклопедия |часть=Сим |ссылка часть =http://quist.pro/books/ural_17.s.11.php |с=404}}</ref>. Эҫем заводы һуғыш йылдарында ярайһы ныҡ зыян күрә һәм 1777 йылдың сентябренә тиклем эшләмәй. 247 завод крәҫтиәне һәләк булған{{Sfn|Гудков, Гудкова|1985|с=159—162}}. 1775-1778 йылдарҙа 2 домна, 2 крица фабрикаһы, якорь фабрикаһы һәм тимерлек тергеҙелгән. Беренсе домна 1777 йылдың 9 сентябрендә эшләй башлай. Икенсе мейес бер нисә йыл запаста ҡалды, һуңынан даими режимда эшләй башланы{{Sfn|Хохолев|2001|c=430}}.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Эҫем_заводы» битенән алынған