Банан: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
16 юл:
[[Файл:Kurukshetra.jpg|thumb|right|300px|Банандарҙың тәүге яҙма атамалары Һиндостандың «Махабхарата» йылъяҙмаларында телгә алына]]
Был үҫемлек тураһында тәүге яҙма мәғлүмәттәр беҙгә Һиндостандың Ригведа мәҙәниәте ҡомартҡыһында (б.э.т.XVII—XIбб) килеп еткән — ул ваҡытҡа банандар диңгеҙҙә йөҙөүселәр ярҙамында Һиндостан субконтинентында интродукцияланған булғандыр, моғайын. Был сығанаҡта банандар манго һәм крыжовник менән бер рәттән ашарға яраҡлы үҫемлек тип аталған<ref name="Pillay">{{книга|автор=Pillay, Michael (Editor); Tenkouano, Abdou (Editor)|заглавие=Banana Breeding: Progress and Challenges|издательство=CRC Press|год=2011|pages=24—26|allpages=383|isbn=1439800170}}</ref>. Үҫемлек б.э. тиклем XIV быуатта барлыҡҡа килгән боронғо һинд Махабхарат һәм [[Рамаяна]]<ref>{{книга|автор=Buck, William|заглавие=Ramayana|издательство=Motilal Banarsidass|год=2000|pages=88|allpages=432|isbn=8120817206}}</ref> эпостарында күп тапҡыр телгә алына<ref>{{книга|автор=Buck, William|заглавие=Mahabharata|издательство=Motilal Banarsidass|год=2000|pages=159|allpages=430|isbn=8120817192}}</ref><ref>{{книга|автор=Uberoi, Meera |заглавие=Mahabharata |издательство=Ratna Sagar |год=1996 |pages=422 |allpages=472 |isbn=8170702313}}</ref>. Атап әйткәндә, Рамаян йыйынтығындағы Аранья-канда китабында, батша ғаиләһе ағзалары банан япраҡтары сүстәренән туҡылған кейем кейгән, тиелә<ref name="Pillay" />. В буддийском [[Палийский канон|каноне]] на языке [[пали]], обнаруженном на [[Шри-Ланка (остров)|Цейлоне]] и относящемся к [[V век до н. э.|V]]—[[VI век до н. э.|VI векам до н. э.]], описывается, что монахам разрешено в праздничные дни пить напиток, приготовленный из бананов<ref>{{книга|автор=Thurlow, Clifford|заглавие=The Amazingly Simple Banana Diet|издательство=Alma House|год=1995|страниц=96|pages=7|isbn=1899830006}}</ref>. Банан тураһында һинд яҙма сығанағы булмаған беренсе яҙма б.э. тиклем IV быуатта йәшәгән боронғо грек философы Теофрастың «Үҫемлектәр тарихы" һанала. Был эштә философ үҫемлектәрҙе системалы һүрәтләргә тәүге тапҡыр ынтылыш яһай, шунлыҡтан уны «ботаника»ға нигеҙ һалыусыларҙың береһе тип иҫәпләйҙәр<ref>{{книга|автор=Reynolds, Philip Keep|заглавие=Earliest Evidence of Banana Culture|издательство=American Oriental Society|год=1951|pages=9|allpages=28}}</ref>. Ҡытай Лян династияһы ваҡытында йәшәгән ҡытай тактигы һәм яҙыусыһы [[Ян Фу]] ({{lang-zh|楊阜}}), ([[502 год|502]]—[[557 год|557]] йй.), үҙенең «Энциклопедия диковинок» хеҙмәтендә тәүге тапҡыр был илдә банан үҫтереү тураһында телгә ала<ref name="Pillay" /><ref name="Heldstab">{{книга|автор=Heldstab, Celeste Rayne |заглавие=The Kitchen Grimoire |год=2002 |том=4 |pages=195 |allpages=600 |isbn=097747223X}}</ref>. Рим яҙыусыһы Өлкән Плиний «Тәбиғи тарихта» (77 йәш) Александр Македонскийҙың б. э. т. 327 йылда Һиндостанға сәфәре ваҡытында был емеште тәмләп ҡарауы һәм хатта үҙе менән Европаға алып инеүе хаҡында хәтергә төшөрә<ref name="Heldstab" />. Әгәр быға тиклем көнбайыш донъяла банан өсөн аныҡ билдәләр билдәләнмәһә (гректар һәм римдар уның хаҡында «иҫ киткес һинд ағасы» тип һөйләй), Өлкән Плинийҙа ул беренсе тапҡыр «пала» булараҡ телгә алына. («''pala''»). Был атама әле һаман малаялам һәм пали (пали: kadaliphala) телдәрендә һаҡланған<ref>{{книга|автор=Roche, Julian |заглавие=The International Banana Trade |издательство=Woodhead Publishing Limited |год=1998 |pages=27 |allpages=271 |isbn=1855734052}}</ref>.
== Аҙыҡ ҡиммәте ==
| |||