Комета: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) |
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
9 юл:
Фараз ителеүенсә, эске Ҡояш системаһына Оорт болотонан күптәнге кометалар оса, унда бик күп комета йәҙрәһе бар. Ҡояш системаһы ситендә урынлашҡан есемдәр, ҡағиҙә булараҡ, Ҡояшҡа яҡынлашҡанда тиҙ осоусан матдәләрҙән (һыу, метан һәм башҡа газдарҙан) тора.
Әлегә 400-ҙән ашыу ҡыҫҡа ваҡытлы комета табылған<ref>[https://ssd.jpl.nasa.gov/dat/ELEMENTS.COMET HORIZONS System</ref>. Уларҙың 200-гә яҡыны
[[Файл:Cometorbit-ru.svg|thumb|Кометалар оҙонса эллиптик орбиталарҙа хәрәкәт итә. Ике төрлө ҡойроҡҡа иғтибар итегеҙ.]]
Йыһан тәрәнлегенән килгән кометалар томанлы объекттарға оҡшаған, уның артынан ҡойроғо һуҙылған, ҡайһы берҙә оҙонлоғо бер нисә миллион километрға етә. Комета йәҙрәһе — кома тип аталған томанлы ҡабыҡ менән ҡапланған ҡаты киҫәксәләр есеменән ғибәрәт. Диаметры бер нисә километр булған йәҙрәнең үҙ тирәләй 80 мең киометрлыҡ кома булыуы мөмкин. Ҡояш нурҙары ағымы газ киҫәксәләрен команан ҡыуып сығара һәм артҡа ташлай, йыһанда уның артынан хәрәкәт иткән оҙон ҡойроҡ һуҙыла.
18 юл:
Был планеталар атмосфераһына ингәндә яна торған комета киҫәксәләре.
Йондоҙ-ара комета спектрын тикшереү һөҙөмтәләре, C/2019 Q4 (Борисов) күрһәтеүенсә, башҡа планеталар системаһындағы кометалар Ҡояш системаһында Оорт болотонда кометаларҙы булдырған процестар һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килеүе мөмкин<ref>[http://www.iac.es/divulgacion.php?op1=16&id=1610&lang=en The Gran Telescopio Canarias (GTC) obtains the visible spectrum of C/2019 Q4 (Borisov), the first confirmed interstellar comet], Sep. 14, 2019</ref>.
== Номенклатураһы ==
Һуңғы быуаттарҙа кометаларға исем биреү ҡағиҙәләре бер нисә тапҡыр үҙгәртелә һәм асыҡлана. [[ХХ быуат]] башына тиклем кометаларҙың күбеһе асылған йылы буйынса, ҡайһы берҙә, әгәр ул йылда бер нисә комета булһа, йылдың яҡтылығына йәки миҙгеленә ҡағылышлы өҫтәмә асыҡлыҡ менән аталған. Мәҫәлән, «1680 йылғы Ҙур комета», «1882 йылғы Ҙур сентябрь кометаһы», «1910 йылғы көн кометаһы» («1910
[[Эдмунд Галлей]] 1531, 1607 һәм 1682 йылдарҙағы кометаларҙың бер үк комета булыуын иҫбатлағандан һәм 1759 йылда уның кире ҡайтыуын фаразлағандан һуң, был комета Галлей кометаһы булараҡ билдәлелек ала. Билдәле булған икенсе һәм өсөнсө периодик кометалар ғалимдар хөрмәтенә Энке һәм Биэла тип атала.
XX быуат башында кометаларҙы асыу йыш ҡына ваҡиғаға әүерелгәс, кометаларға исем биреү тураһында килешеү төҙөлә, ул беҙҙең көндәргә тиклем көнүҙәк булып ҡала. Комета үҙ исемен өс бойондороҡһоҙ күҙәтеүсе асыҡлағандан һуң ғына ала. Һуңғы йылдарҙа ғалимдарҙың ҙур коллективтарын хеҙмәтләндергән инструменттар менән күп кометалар табыла; бындай осраҡтарҙа кометаларға инструменттар исеме бирелә. Мәҫәлән, Араки-Алкока кометаһын IRAS юлдашы һәм Геньити Араки һәм Джордж Алкок үҙ аллы асҡандар. Элек астрономдарҙың бер төркөмө бер нисә комета тапһа, исемдәргә номер өҫтәлә (тик ваҡытлы кометалар өсөн генә), мәҫәлән, Шумейкер-Леви кометалары 1-9. Хәҙер ҡайһы бер инструменттар йыл һайын бик күп кометалар аса, был система хәҙер уңайһыҙ күренә. Уның урынына кометаларҙы маркировкалауҙың махсус системаһы ҡулланыла.
Табылған кометалар һаны артҡан һайын был процедура бик уңайһыҙға әйләнә. 1994 йылда Халыҡ-ара астрономия союзы кометаларҙы билдәләүҙең яңы системаһын раҫлай
* P/ — ҡыҫҡа ваҡытлы комета (йәғни осоро 200 йылдан кәм булған ккомета, йәки ике һәм унан күберәк перигелийҙарҙы үтеүҙә күҙәтелгән комета);
* C/ — оҙайлы ваҡытлы комета;
| |||