Цивилизация: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Zlgll (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
'''Цивилизация''' ({{lang-lat|civilis}} — [[гражданин]], [[дәүләт]]) — билдәле бер иҡтисади формацияның ижтимағи, рухи һәм матди үҫеш кимәле<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>;
өлгәшелгән ижтимағи үҫеш, матди һәм рухи мәҙәнилек кимәле<ref>Русско-башкирский словарь общественно-политических терминов. (Г. К. Кунафина, Т. Д. Ишкина, 2001)</ref>.
# дөйөм фәлсәфәүи мәғәнәлә  — материя хәрәкәтенең социаль формаһы, ул тирә-яҡ мөхит менән алмашыуҙы үҙ-үҙеңде көйләү юлы менән уның тотороҡлолоғон һәм үҙ-үҙен үҫтереү һәләтен тәьмин итә (йыһан ҡоролмаһы масштанда кешелек цивилизацияһы);
# тарихи-фәлсәфәүи мәғәнәлә  — тарихи процестың берҙәмлеге һәм был процесс барышында кешелектең матди, техник һәм рухи ҡаҙаныштарының дөйөмлөгө (Ер тарихында кешелек цивилизацияһы);
# донъя тарихи процесы стадияһы билдәле бер кимәлдәге социалистикаға өлгәшеү менән бәйле (тәбиғәттән сағыштырмаса бойондороҡһоҙлоҡ, ижтимағи аңды дифференциациялау менән үҙ-үҙеңде көйләү һәм үҙбилдәләнеш стадияһы);
# ваҡыт һәм арауыҡта локалләштерелгән йәмғиәт. Локаль цивилизациялар  — иҡтисади, сәйәси, ижтимағи һәм рухи субсистемалар комплексы булып торған һәм тормошсан циклдар закондары буйынса үҫешкән айырылғыһыҙ системалар{{sfn|Пономарев|2000|с=28}}.
«Цивилизация» терминын тәүгеләрҙән булып фәнни әйләнешкә индереүсе философ Адам Фергюсон була, ул термин менән социаль үҫеш, шулай уҡ ҡалалар, яҙыу һәм башҡа оҡшаш күренештәр хас булған кешелек йәмғиәте үҫеше стадияһын күҙҙә тота. Шотланд ғалимы тәҡдим иткән донъя тарихының стадиаль синый (ҡырағайлыҡ  — варварлыҡ  — цивилизация) XVIII быуат аҙағында  — XIX быуат башында фәнни даирәләрҙә хуплау таба{{sfn|Семенов|2003|с=114—115}}, Әммә [[XIX быуат]] аҙағы  — [[XX быуат]] башында тарихҡа күплек-цикллы ҡараш популярлыҡ артыу менән «цивилизацияларҙың» дөйөм төшөнсәһе «урындағы цивилизациялар» тигәнде аңлата башлай{{sfn|name=семёнов152|Семенов|2003|с=152}}.
 
== Терминдың килеп сығышы ==