Магнит ҡыры: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) |
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) |
||
45 юл:
Шулай уҡ (Лоренц көсөнөң үткәргес буйлап хәрәкәт итеүсе зарядлы киҫәксәләргә тәьҫир итеүе арҡаһында), магнит ҡыры токлы үткәргескә тәьҫир итә. Токлы үткәргескә тәьҫир итеүсе көс [[Ампер көсө]] тип атала. Был көс үткәргес эсендә хәрәкәт итеүсе айырым киҫәксәләргә тәьҫир итеүсе көстәрҙән тора.
=== Ике магниттың үҙ-ара тәьҫир итешеүе ===
Магнит ҡырының ябай тормошта киң таралған сағылыштарының береһе — ике магниттың үҙ-ара тәьҫир итешеүе: бер үк полюстар этәреләләр, ҡапма-ҡаршылары тартылалар. Магниттарҙың үҙ-ара тәьҫир итешеүен ике монополияның үҙ-ара тәьҫир итешеүе тип һүрәтләү ҡыҙыҡтырғыс булып күренә, формаль күҙлектән ҡарағанда, был идея ярайһы уҡ тормошҡа ашырылыусан һәм йыш ҡына бик уңайлы, шуға күрә файҙалы (иҫәпләүҙәрҙә); әммә ентекле анализ күрһәтеүенсә, был күренештең ысынбарлыҡта бөтөнләй дөрөҫ тасуирламаһы түгел (бындай модель эсендә аңлатылмаған иң асыҡ һорау — ни өсөн монополияларҙы бер ҡасан да айырып булмай, йәғни ни өсөн эксперимент бер ниндәй ҙә айырым есемдең магнит зарядына эйә булмауын күрһәтә; бынан тыш, моделдең көсһөҙлөгө шунда: ул макроскопик ток тыуҙырған магнит ҡырына ҡағылмай, тимәк, уны тик формаль ҡулайлама тип һанамаһаҡ, ул теорияның фундаменталь мәғәнәлә ҡатмарлашыуына ғына килтерә).
Бер төрлө булмаған ҡырға урынлаштырылған магнит диполенә, диполдың магнитлы моменты магнит ҡыры менән бер йүнәлешле булһын өсөн, уны әйләндерергә тырышҡан көс тәьҫир итә, тип әйтеү дөрөҫөрәк булыр ине. Әммә бер магнит та бер төрлө магнит ҡырынан көстөң тәьҫир итеүен кисермәй. Магнитлы диполға {{Math|'''m'''}} магнит моменты менән тәьҫир итеүсе көс түбәндәге формула буйынса күрһәтелә<ref>Для однородного поля это выражение даёт нулевую силу, поскольку равны нулю все производные '''B''' по координатам.</ref><ref name="Sivuhin">{{Книга:Сивухин Д.В.: Электричество|2004}}</ref>:
: <math>\mathbf{F}=\left( \mathbf{m}\cdot \nabla \right)\mathbf{B}</math>.
Магнитҡа (ул бер нөктәле диполь түгел) бер төрлө магнит ҡыры тәьҫир иткән көстө магнитты тәшкил иткән элементар диполдарға тәьҫир иткән бөтә көстәрҙе (был формула менән билдәләнгән) ҡушыу юлы менән табырға мөмкин.
Әммә магниттарҙың үҙ-ара тәьҫир итешеүен Ампер көсөнә ҡайтарып ҡалдырырға мөмкин, ә юғарыла килтерелгән магнит диполена тәьҫир итеүсе көс өсөн формула үҙе Ампер көсөнән сығып алынырға мөмкин.
== Иҫкәрмәләр ==
| |||