Проза: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
11 юл:
 
== Тарихы ==
Прозалағы әҫәрҙәрҙең тәүге авторҙары итепФерекидитеп Ферекид ''СыросскийСиросский''ҙы<ref>[http://philosophy.ru/edu/ref/chanyshev1.html А. Н. Чанышев — Курс лекций по древней философии]</ref> һәм ''милет''тарҙы<ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/gumanitarnye_nauki/filosofiya/MILETSKAYA_SHKOLA.html МИЛЕТСКАЯ ШКОЛА | Энциклопедия Кругосвет]</ref> күрһәтәләр. Элегерәк ''Милет''тан ''Кадмус''ты ла атағандар.
 
[[Боронғо Греция]]ла шиғриәт менән бер рәттән нәфис проза ла ҙа булған: мифтар, [[легенда]]лар, [[әкиәт]]тәр, [[комедия]]лар. Был жанрҙар шиғри тип һаналмаған, боронғо гректар өсөн миф художестволы күренеш түгел, ә [[дин]]и күренеш, риүәйәт — тарихи әҫәр, әкиәт — тормош-көнкүреш тип һаналған. Художестволы булмаған проза ораторлыҡ, сәйәси һәм һуңыраҡ фәнни әҫәрҙәренәҫәрҙәрҙе үҙ эсенә ала. Шулай итеп, боронғо донъяла, [[боронғо Рим]]да, унан һуң [[урта быуаттар]] [[Европа]]һында проза артҡы планда торған, юғары художестволы шиғриәттән айырмалы рәүештә, тормош-көнкүреш йәки публицистик әҙәбиәт булған.
 
Урта быуаттың икенсе яртыһына хәл яйлап үҙгәрә башлай. Тәүҙә боронғо (антик), ә һуңынан феодаль йәмғиәттең тарҡалыуы менән бергә поэма, трагедия, ода яйлап тарҡала бара. Сауҙа [[буржуазия]]һыһәмһы һәм уның мәҙәни-идеологик үҫеше менән бәйле, эре ҡалаларҙың мәҙәниәте нигеҙендә проза жанрҙары үҫешә бара. Повесть, новелла, уның артынан [[роман]] барлыҡҡа килә. Феодализм һәм ҡоллоҡ йәмғиәтенең әҙәбиәтендә төп ролде уйнаған иҫке шиғри жанрҙар яйлап төп әһәмиәтен юғалта бара, шулай ҙа әҙәбиәттән бөтөнләй юғалмай. Әммә башта буржуаз стилдәрендәстилдәрҙә, ә һуңынан [[Капитализм|капиталистик йәмғиәттейәмғиәттең]]ң бөтә әҙәбиәтендә ҙур роль уйнаған яңы жанрҙар проза яғына ныҡ тартыла. Әҙәби проза поэзияның алдынғылығына дәғүә итә башлай, уның менән бергә йәнәшә була, һуңыраҡ, капитализмдың сәскә атҡан осоронда, хатта уны ҡыҫырыҡлай. Ун туғыҙынсы быуатҡа прозаик яҙыусыларпрозаиктар, романсыларновелласылар һәм романсылар нәфис әҙәбиәттең иң күренекле эшмәкәрҙәре булып китә, йәмғиәткә шиғриәт триумфы дәүерендә шиғырҙар һәм трагедиялар ижад итеүселәр тарафынан бирелгән ҙур типик дөйөмләштереүҙәрҙе бирәләбирәләр.
 
== Әҙәби прозала жанрҙар ==
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Проза» битенән алынған