Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 юл:
 
[[Файл:“Le Rire”, Number 134, May 29, Paris, 1897.jpg|thumb|left|200px|Абдулхәмид II солтанға карикатура «Le Rire», 29 май, Париж, 1897]]
Әрмән проблемалары яйға һалынмауға ризаһыҙлыҡ белдереп, Гнчакян [[Социал-демократик партияһы]] [[1895 йыл]]дың сентябрендә ҙур демонстрация ойошторорға ҡарар итә, әммә уларҙың юлын полиция бүлә. Башланған атыштан тиҫтәләгән әрмән үлтерелә һәм йөҙәрләгәне яралана. Полиция әрмәндәрҙе тотоп ''софтар''ға — ислам уҡыу йорттары уҡыусыларына бирә, һәм улары таш бәреп туҡмап язалайҙар. Ҡырылыш 3 октябргә тиклем дауам итә<ref name="Bloxham-51-57" /><ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-221-222" />. 8 октябрҙә Трабзонда мосолмандар меңләгән әрмәнде үлтерә һәм тереләй яндыра. Был ваҡиға ғосман властарының Көнсығыш Төркиәлә: [[Эрзинжан]]да, [[Эрзурум|Эрзерумеда]], [[Гөмөшхан]]да, [[Байбурт]]та, [[Шанлыурфа|Урфала]], [[Битлис]]та ойошторғанБитлиста әрмәндәрҙе күпләп юҡ итеүеитеү яуызлығы типбулып тарихҡа кергән<ref name="Кинросс" /><ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-222-226" />.
 
[[Дашнак]]тар күп халыҡ йыйылған акцияларҙан туҡталып тороуға ҡарамҫтанҡарамаҫтан, [[1895 йыл]]ғы ҡырыу Истанбулдағы Оттоман банкын баҫып алыу ҡарарына килтерә. [[1896 йыл]]дың 26 авгусында Оттоман банкына баҫып инә, шартлатыу менән ҡурҡытып, европа персоналын аманат итеп ала, төрөк хөкүмәтенән вәғәҙә иткән сәйәси реформалар талап итә. Һөйләшеүҙәр һөҙөмтәһендә рәсәй илселеге вәкиле һәм банк директоры Эдгар Винсент һөжүм итеүселәрҙе шәхси хәүефһеҙлек гарантиялары менән бинанан китергә күндерәләр. Әммә властар, дашнактар төркөмө банктан китеп өлгөрмәҫ элек үк, әрмәндәргә һөжүмде рөхсәт итә. Ике көн эсендә властарҙың юл ҡуйыуы арҡаһында 6 меңдән ашыу кеше үлтерелә<ref name="Кинросс" /><ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-224-226" />.
 
[[1894]]—[[1896 йыл]]дарҙағы ҡырыуҙың ҡорбандарҡорбандарын һанын теүәлиҫәпләп иҫәпләүбөтөү мөмкин түгел. Был осорҙа, көс ҡулланыу ваҡиғалары тамамланыуға тиклем, ТөркиләТөркиәлә булған лютеран миссионеры Иоһаннес Лепсиус, немец һ. б. сығанаҡтарҙы файҙаланып, түбәндәге статистика йыйған: үлтерелгәндәр — {{nobr|88 243}} кеше, бөлгөнлөккә төшөрөлгән — {{nobr|546 000}} кеше, таланған ауыл һәм ҡалалар — 2493, ислам диненә күсерелгән ауылдар — 456, мәсхәрәләнгән сиркүсиркәү һәм монастырҙар — 649, мәсетткә әйләндерелгән сиркәүҙәр — 328<ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-224" />. Кинросс, үлтерелгәндәрҙең дөйөм һанын баһалап, 50—100 мең цифраһынцифрын килтерә<ref name="Кинросс" />, Блоксхэм — 80—100 мең<ref name="Bloxham-51" />, Ованнисян — 100 меңгә яҡын<ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-222" />, Адалян һәм Тоттен — 100 меңдән 300 меңгә тиклем<ref name="Charny 287" /><ref name="Totten 23" />, Дадрян — 250—300 мең тиҙәр<ref name="Shelton 71" />, Сюни — 300 тысяч человек<ref name="Looking toward Ararat 99" />.
 
== Йәш төрөктәрҙең власҡа килеүе. Киликий ҡырылышы ==