Википедия:Бикләүҙәр: өлгөләр араһындағы айырма

'''Бикләү'''  — Википедия [[Википедия:Хакимдар|хакимдарының]] айырым ҡатнашыусыларға йәки һәм IP-адрестарға [[Википедия:Биш таған|Википедияның төп принциптарын]] боҙоуға йә проектҡа зыян килтререү ихтималлығынакилтереүгә юл ҡуймау өсөнмаҡсатында Википедияла әүҙем ҡатнашыуҙы тулыһынса йә өлөшләтә тыйыуы.

Бикләү ҡағиҙә боҙғандыңбоҙған өсөн ҡоһоронҡоһор ҡайтарыу булырғабулмаһын. Уны ҡулланғанға һәмтиклем, тәртип нормаларын боҙған ҡатнашыусыны аңына килтерерлек башҡа сараларҙысаралар ҡулланыпкүрергә бөтмәйенсә ҡулланылырға тейеш түгелкәрәк.

Бикләү иҫәп яҙмаһының түгел, ә ҡатнашыусының статусы булып тора. һәмБикләү Википедия биттәрен мөхәррирләүҙениндәй урапҙә үтеүҙебулһа тыйыуҙыиҫәп күҙҙәяҙмаһынан тотайә аноним рәүештә мөхәррирләүе тыя.

Һәр ҡатнашыусы [[Википедия:Хакимдарға һорауҙар|ВП:Хакимдарға һорауҙар]] битендә йә ошо маҡсатта эшләгәнасылған бүтән биттәрҙә, башҡа ҡатнашыусының тәртибен баһалауыннигеҙле тейешенсәбаһалап, нигеҙләпхакимдарға хакимдарғабелдереү ебәрә ала. Сара һайлау яуаплылығы хакимға төшә,. улУл приблемалысетерекле хәлде ентекле өйрәнергә тейеш, бикләү һалған осраҡта уның кәрәклеген һәм мөҙҙәтен нигеҙләргә һәм мөҙҙәтен нигеҙләргә тейеш.

Боттарҙы бикләү башлыса [[Википедия:Боттарҙы ҡулланыу ҡағиҙәләре|боттарҙы ҡулланыу ҡағиҙәләренә]] ярашлы башҡарыла.

Бикләүҙең  төп маҡсаты  — бикләү һалынған ҡатнашыусының ғәмәлдәренән проектҡа килтерелергәкилтерелеүе мөмкин булған зыянды иҫкәртеү. Бикләү түбәндәге осраҡтарҙа ҡулланыла ала (етдилек кимәледәрәжәһе буйынса бирелә):

# Проекттың, [[Викимедиа фонды|Викимедиа фондының]]ның, ҡатнашыусыларҙың һәм өсөнсө яҡтарҙың хоҡуҡтарына, милкенә һәм хәүефһеҙлегенә туранан-туразыян килтерелеүсекилтерелеүен зыянды кире ҡағыубулдырмау өсөн. Бында проектҡа, Фондҡа һәм ҡатнашыусыларға (шул иҫәптән тышҡы ресурстарҙа) [[Википедия:Кәмһетеүҙәргә, янауға һәм дошмансыллыҡҡа юл ҡуймағыҙ|янау]] осраҡтарында бикләү инә; проектҡа, Фондҡа һәм ҡатнашыусыларға туранан-тура хәүеф янағанда (мәҫәлән, [[Википедия:Судҡа биреү менән янамағыҙ|суд эҙәрләүҙәре]] менән); шәхси мәғлүмәтте таратырға тырышҡанда (Википедия ҡағиҙәләрен боҙоуҙы асыҡлауға бәйһеҙ) һәм [[Википедия:Замандаштарҙың биографиялары тураһындағы ҡағиҙәләр|замандаштарҙың биографиялары тураһындағы ҡағиҙәләрҙе]] йәки [[Википедия:Авторлыҡ хоҡуҡтары|авторлыҡ хоҡуҡтарын]] яуыз яман итепниәттә боҙғанда.

# Википедияның эшмәкәрлегенә, йөкмәткеһенә йә [[Википедия:Этикет|мөхитенә]] йәки башҡа ҡатнашыусыларына зыян килтергән ҡатнашыусыға ҡарата. Бикләү ҡатнашыусыҡатнашыусының аңлатыуҙар һәм иҫкәртеүҙәрҙән һуң да үҙ маҡсатына ярашлы һәм ныҡшмалы рәүештә ҡағиҙәләргә һәм берләшмәлә хасил булғанберләшмәләге консенсусҡа ҡаршы килгән ғәмәлдәрен ныҡышмалы дауам итһә ҡулланыла ала. «[[Википедия:Вандализм|Вандализм]]<nowiki/>», спам, «оригиналь эҙләнеүҙәр», «[[Википедия:Төҙәтеүҙәр һуғышы|төҙәтеүҙәр һуғышы]]<nowiki/>», [[Википедия:Ҡурсаҡтар|ҡурсаҡтар ҡулланыу]], [[Википедия:Кәмһетеүҙәргә, янауға һәм дошмансыллыҡҡа юл ҡуймағыҙ|шәхсән һөжүмдәр һәм кәмһетеүҙәр]], ҡатнашыусыларҙы эҙәрлекләү, [[Википедия:Этика ҡағиҙәләре|этикаға һыймаған]] һәм [[Википедия:Емерткес тәртип|емерткес]] тәртип, юл ҡуйылғыһыҙ иҫәп яҙмаһы исеме («[[Википедия:Википедия нимә түгел?|Википедия нимә түгел?]]<nowiki/>» ҡағиҙәһенә ҡаршы килгән йә башҡа ҡатнашыусының исеменә оҡшаған исем) иҫәп яҙмаһы исеме, [[Википедия:Абсурдҡа еткермәгеҙ|абсурдҡа еткереү]] һәм [[Википедия:Ҡағиҙәләр менән уйнамағыҙ|ҡағиҙәләр менән уйнау]] меннға бәйле ҡағиҙәләрҙе яманяуыз ниәттән һәм ныҡшымалы боҙоу осраҡтарында бикләү быға миҫал була ала.

# Һалынған бикләүҙәрҙе урап үтеүҙе иҫкәртеү һәм туҡтатыу өсөн. Бикләүҙе урап үтеү өсөн булдырылған [[Википедия:Ҡурсаҡтар|өҫтәмә иҫәп яҙмалары]] мөҙҙәтһеҙ бикләнә. Ә бикләүҙе урап үтергә ниәтматашҡан иткән ҡатнашыусыныңҡатнашыусыны бикләнеүбикләү мөҙҙәте иҫәбе өр-яңынан башлана. [[Википедия:Асыҡ прокси-серверҙар ҡулланыуҙың юл ҡуйылғыһыҙлығы|Анонимлыҡ тәьмин иткән прокси-серверҙар]] аша ғына эш иткән иҫәп яҙмалары ла бикләнә ала.

# «"[[Википедия:Уртаҡ иҫәп яҙмаһы|Уртаҡ иҫәп яҙмалары]]<nowiki/>»"на ҡарата, йәғни бер юлы бер нисә кеше тарафынан ҡулланылған иҫәп яҙмаларына ҡарата. Иҫәп яҙмаһыныңяҙмаһын ватылғанлығынаватҡандарына шик төшкәндә лә ашығыс сара булараҡ бикләү ҡулланыла ала.

# Иҫәп яҙмаһын алмаштырғанда бикләүҙәр журналынан мәғлүмәттәрҙе күсереү өсөн .

# Элгәрге бикләү дөрөҫ булмағанын билдәләү өсөн (бындай осраҡта бикләү бикләнеүсебикләнгән ҡатнашыусының асыҡтан-асыҡ ризалығы менән генә эшләнә).

Берәй ҡатнашыусының Википедияға һәм уның проекттарына зыян килтергән төҙәтеүҙәр индереүе асыҡланһа, был ҡатнашыусыныңуның фекер алышыу битенә [[Википедия:Иҫкәртеү|иҫкәртеү]] элеп ҡуйырғаэлергә тәҡдим ителә. БындайЗарарлы төҙәтеү төҙәтеүҙәряһауҙар туҡтатылмаһа, [[Википедия:Хакимдарға һорауҙар|ВП:ХҺ]] битендә хакимдарға үтенес ҡалдырырға мөмкин. Төҙәтеүҙәр Төҙәтеүҙәрҙеңкүрәләтә яуыз ниәтле булыуы күренеп торһабулһа, [[Википедия:Вандализм һәм спам тураһында белдереүҙәр|ВП:Вандализм һәм спам тураһында белдереүҙәр]] битендә бикләүгә үтенес ҡалдырырға мөмкин.

Бикләү  — иң һөҙөмтәле сара, ул ҡатнашыусының проекттағы бөтә эшенә, зыянлыһына ла, файҙалыһына ла, тыйыу һала. Бикләү мөҙҙәтен билдәләгәндә быны күҙҙән ысҡындырмаҫҡа кәрәк.

Бер тапҡыр боҙғанда бикләү бер сәғәттән бер тәүлеккә тиклем мөҙҙәткә ҡуйыла. Был осраҡҡа бәйле йә шуға оҡшаш боҙоу ҡабатланған, һайын бикләү мөҙҙәте арттырыла бара. Әммә беренсе тапҡыр бикләгәндән һуңыһуң оҙаҡ ваҡыт етди боҙоуҙарға юл ҡуймаған ҡатнашыусыларға бикләү мөҙҙәтен улай итеп оҙайтыу кәрәкмәй. Бикләү мөҙҙәтен һәм боҙоуҙарға ваҡыт юл ҡуймау оҙайлығын билдәләгәндә боҙоуҙарҙың даимилығын, системалылығын һәм яуыз ниәттән эшләнгәнен иғтибарға алырға кәрәк.

Статик IP-адрестарға ҡарата бикләү мөҙҙәте дөйөм осраҡтарҙа бер айҙан артырға тейеш түгел. Динамик адрестарҙы бикләү был адресты алмаштырғанға тиклем генә мәғәнәгә эйә (ғәҙәттә бер тәүлек тирәһе). IP-адрестар диапазонын, шулай уҡ статик IP-адрестарҙы, уларҙы бер юлы күп файҙаланыусылар ҡулланғаны билдәле булһа (мәктәптәр, университеттар, компаниялар), боҙоу осраҡтарында бер айҙан артыҡ мөҙҙәткә бикләнәбикләргә алмайярамай. Анонимлыҡ тәьмин итеүсе прокси-серверҙар кәм тигәндә бер йылға бикләнһенбикләнә.

Әгәр күптән түгел теркәлгән ҡатнашыусы күрәләтә емерткес ғәмәлдәр (вандализм, троллинг, провокацион исем менән теркәлеү) ҡылһа, ул баштан уҡ мөҙәттһеҙмөҙҙәтһеҙ бикләнә ала.

Бикләүҙе урап үткән осраҡта уға тиклем һалынған бикләү мөҙҙәте ҡабатлап һалына, ә урап үтеү өсөн ҡулланылған иҫәп яҙмаһы мөҙҙәтһеҙ бикләнә. [[Википедия:Уртаҡ иҫәп яҙмаһы|Уртаҡ]] һәм абруйынаабруйын зыян килгәнтөшөргән иҫәп яҙмалары мөҙҙәтһеҙ бикләнә.

Элек ҡулланылғанЭлекке иҫәп яҙмаларын бикләүҙәрбикләү журналынан мәғлүмәттәрҙе күсереү йә бикләүҙең дөрөҫ ҡуйылмағанлығы тураһында белдереү биреү менән бәйле техник бикләүҙәр бер секундлыҡсекунд мөҙҙәткә ҡуйыла.

Бикләү һалғандаһалырҙан хакимғаалды хаким ҡатнашыусының үҙ ғәмәлдәре проект ҡағиҙәләренә һәмаһәм йолаларына ҡаршы килгәнен белеүенаңлаймы икәнен асыҡларға кәрәктейеш. Ҡатнашыусы аңламаған-белмәгән булһа, уның [[Википедия:Яңы килгәндәргә бәйләнмәгеҙ|хаталарын күрһәтеп]], уны иҫкәртергә, проектхилаф ҡағиҙәләренә ҡаршы килгән ғәмәлдәрҙеғәмәлдәрен туҡтатырға тәҡдим итергә һәм ҡағиҙәләргә һылтанма бирергә кәрәк. АпАйырым-асыҡ күренеп торған осраҡтарҙа иһә (мәҫәлән, күпләп эшләнгән вандализм, туранан-тура янауҙар һәм кәмһетеүҙәр, бикләүҙе күрә тора урап үткән осраҡтарҙаүтеү) йә ашығыс хәлдәрҙә хаким алдан иҫкәртмәйенсә, емерткес эшмәкәрлекте туҡтатыуҙы һорап, бикләү һалырға хоҡуҡлы.

[[Википедия:Изге ниәт менәндер тип уйлағыҙ|Изге ниәттәр менән эш итеү]] тураһындағы ҡағиҙәләрҙән сығып эш итегеҙ. Шик тыуһа, йомшағыраҡ саралар ҡулланығыҙ йә башҡа ҡатнашыусылар менән кәңәшләшегеҙ.

БашҡаБүтән саралар (мәҫәлән, иҫкәртеү) ҡулланылған булһа һәм ҡатнашыусы башҡаса зарарлы ғәмәлдәр ҡылмаясағын аңғартһа, йә булмаһа, ундай ғәмәлде ҡалғанданҡылыҡтан һуң күп ваҡыт үткән булһа, бикләү ҡулланыу тәҡдим ителмәй.

Әгәр хаким ҡатнашыусы менән конфликтнизағлы хәлендәхәлдә булһа йә янауҙар, кәмһетеүҙәр һәм башҡа емерткес ғәмәлдәр аҫтында ҡалһа, уға бикләү ҡулланыуҙан тотҡарланырға һәм [[Википедия:Хакимдарға һорауҙар|хакимдарға үтенес бирергә]] кәрәк. Был раҫлама ҡатнашыусының күрәләтә емерткес ғәмәлдәреғәмәлдәр айырым-асыҡҡылыуының күренеп тороуы һәм бәхәсһеҙ булыуыбәхәсһеҙлеге (вандализм, [[Википедия:Замандаштарҙың биографиялары тураһындағы ҡағиҙәләр|замандаштарҙың биографиялары тураһындағы ҡағиҙәне]] боҙоу һәм [[Википедия:Өс тапҡыр сигендереү ҡағиҙәһе|өс тапҡыр сигендереү ҡағиҙәһенән]] сығармала һүрәтләнгән ғәмәлдәр), шулай уҡ ҡатнашыусының төрлө хакимдар менән ыҙғыштар башлау низағлашыуы осраҡтарына ҡағылмай.

Әгәр «Бикләү нигеҙләмәләре» бүлегендә һаналған объектив нигеҙләмәләр булмаһа, ҡатнашыусыларҙы уларҙың үҙ үтенесе буйынса бикләргә ярамай, үҙ-үҙеңде бикләү ҙә рөхсәт ителмәй. «Ҡатнашыусы файҙаланған IP-адрестарҙы автоматик бикләргә» опцияһы булған үҙ-үҙеңде бикләүҙәр, был IP-адресты башҡа ҡатнашыусылар ҙа файҙаланһа, шулай уҡ тыйыла.

Хаким ҡатнашыусыны оҡшаш боҙоуҙар өсөн бер нисә тапҡыр бикләгән булһа, уға, күрәләтә вандализмдан башҡа осраҡтарҙа, ҡабатлап бикләүҙәрҙәнбикләүҙән тыйылып торорға кәрәк. Хаким аралшсылыҡаралашсылыҡ йә кәңәсекәңәшсе-тәрбиәселек бурыстарын башҡарғанда бикләү ҡулланһа, был тәҡдим эшләмәй.

БикләүБик һалғанда хаким бикләүҙең ошо һәм башҡа ҡағиҙәләргә ярашлылығын, проблемаларҙы кәметеү ихтималлығын анализларға һәм иҫкәртеү йә башҡа саралар менән хәл итеү мөмкин түгелме икәненмөмкинлеген ҡарарға тейеш.

'''Хаким, һалынғанбик бикләүҙеңһалғас, уның нигеҙләмәләрен бикләнгән ҡатнашыусының фекер адышыуалышыу битендә күрһәтергә тейеш.''' Был нигеҙләмәләр асыҡ һәм аңлайышлы булырға тейеш. Шулай уҡ яһалғанбоҙоу боҙоуҙарғаосраҡтарына һылтанмалар бирелергә йәки ҡатнашыусының юл ҡуйылғыһыҙ булған ғәмәлдәре тасуирланырға тейеш. Ҡатнашыусының ғәмәлдәре ниндәй ҡағиҙәгә тап килмәүе күрһәтелергәкүрһәтелһен йә ҡатнашыусының ғәмәлдәре проекттың йолаларына ҡаршы килеүен иҫбәтлаған һылтанмалар бирелергә тейешбирелһен. Асыҡлама киләсәктә ҡатнашыусы нисек итеп бындай боҙоуҙарҙы эшләмәҫкә икәнен аңларлыҡ булһын. Шулай уҡ ҡатнашыусыға мөҙҙәтенән алда биктән сығарылыу шарттарыншарттары дала аңлатыу тәҡдим ителәаңлатылһын. Әгәр бикләүгәбикләү баҫтырырға ярамаған мәғлүмәттәрҙе баҫтырыубаҫтырған сәбәпсеөсөн булһаҡулланылһа (мәҫәлән, шәхси хатты баҫҡан өсөн бикләү), хаким был мәғлүмәтте, әгәр конфиденциаллеккә бәйле ҡағиҙәләргә ҡаршы килмәһә, башҡа хакимдарға йә АрбитражЮғары комитетынашураға уларҙың үтенесе буйынса бирергә әҙер булырға тейеш.

Хаким бикләү кәрәклеге һәм мөҙҙәте буйынса коллегалары менән кәңәшләшергә хоҡуҡлы. Фекер алышыу ысулдарына һәм һөҙөмтәләренә бәйһеҙ рәүештә, ул бикләүүҙе һалған бик өсөн тулы яуаплылыҡ тота.

Кисектергеһеҙ кәрәклектән яһалмаған ашығыс бикләүҙәр (ғәҙәттә ҙур стажлы ҡатнашыусыларҙы оҙайлы мөҙҙәткә йә мөҙҙәтһеҙ бикләү) буйынса тәүҙә [[Википедия:Хакимдар форумы|хакимдар форумында]] фекер алышыу үтергә тейеш; нигеҙле ҡаршы фекерҙәр булһа, бикләү тәҡдим ителмәйҡулланылмай. Бәхәсле ашығыс бикләүҙәр буйынса, уларҙы һалғас та, кисекмәҫтән фекер алышыу үткәрелергә тейеш; нигеҙле ҡаршы фекерҙәр булһа, ашығыс бикләүҙе сисергәасырға кәрәк.

Бикләү һалғанда хакимға түбәндәге яландарҙы тултырырға һәм опцияларҙы һайларға кәрәк була:

* '''Тулы'''. Башҡорт Википедияһы сиктәрендә бер ниндәй төҙәтеү ҙә эшләргә рөхсәт ителмәй.

* '''Өлөшләтә.''' Билдәле бер ''биттәрҙебиттәрҙә'' йә билдәле бер ''исемдәр аралығындадаирәһендә'' төҙәтеүҙәр тыйыла.

* '''Ҡыҫҡаса тасуирлама'''. Был яланда бикләү сәбәбе ҡыҫҡаса тасуирлана (мәҫәлән, ҡатнашыусы боҙған ҡағиҙәгә һылтанма йә АрбитражЮғары комитетыныңшураның ҡарары).

* '''«Яңы иҫәп яҙмалары булдырыуҙы тыйыу»'''. Был опцияны ҡатнашыусы яраҡһыҙ исемле иҫәп яҙмаһын осраҡлы рәүештә булдырған хәлдән башҡа осраҡтарҙа тоҡандыралар.

* '''«Ҡатнашыусыға электрон почта аша хаттар ебәреүҙе тыйыу»'''. Ҡатнашыусы вики-почта менән яуыз ниәттә файҙаланыр тигән нигеҙ булһа йә ул быны эшләгән булһа тоҡандыралар.

* '''«Был ҡатнашыусыға үҙенең фекер алышыу битен мөхәррирләүҙе тыйыу»'''. Әгәр ҡатнашыусы үҙенең фекер апышыу битен яуыз ниәттә файҙаланһа тоҡандырырғатоҡандырыла.

Теркәлгән ҡатнашыусыны бикләгәндә генәҡулланыла:

* '''«Ҡатнашыусы ҡулланған IP-адрестарҙы автоматик рәүештә бикләү»'''. Бикләү ботҡа йәки намыҫлы ҡатнашыусының икенсе бер өҫтәмә иҫәп яҙмаһына ҡарата һалынған осраҡтарҙан башҡа осраҡтарҙа тоҡандыралар (сөнки ул бот хужаһының йә бөтә Wikimedia Labs боттарының инеүен ауырлаштырырға мөмкин). Ентекләберәк: [[Википедия:Автоматик бикләү|ВП:Автоматик бикләү.]]

* '''«Үҙен танытҡан ҡатнашыусыларға был IP-адрестан мөхәррирләүҙе тыйыу»'''. IP-адрес иҫәп яҙмаларынан вандалдарсаемерткес төҙәтеүҙәр яһау өсөн ҡулланылғанда йә асыҡ прокси булһа тоҡандырырға.

Бикләү өҫтөнән ялыу биреү өсөн ҡатнашыусы тәүҙә уны бикләгән хакимғә мөрәжәғәт итергә һәм хәлдәрҙең үҙгәреп китеүен аңлатырға тейеш. Әгәр хаким бикте асырға ризалашмаһа йә ниндәйҙер сәбәптәрҙән яуап бирмәһә, ҡатнашыусы үҙенең фекер алышыу битендә хакимдарҙың иғтибарын тартыу өсөн, үҙен бикләгән хакимға мөрәжәғәтенең һөҙөмтәһен күрһәтеп, {{Ҡалып|unblock}} ҡалыбын ҡуйырға хоҡуҡлы. Бойондороҡһоҙ хаким, бикләү һалған хаким ҡаршы булмаһа йә һалынған бикләүҙебикте хата тип иҫәпләһә генә, бикте үҙаллы аса ала. Ҡалған осраҡтарҙа хаким , бикте асыу тураһындағы мәсьәләне, тәүҙә бикләүәгбикләгән хаким менәнҙменән тикшерептикшергәндән һуң, хакимдар форумына сығара ала. Әгәр хакимдар форумында бикте асыу тураһында консенсусҡа өлгәшелмәһә (йәки ундай консенсус балоһабулһа ла, бикләгән хаким бикте асыуға ҡаршы булһа) , ҡатнашыусы [[Википедия:Юғары шура|АрбитражЮғары комитетынашураға]] мөрәжәғәт итә ала.

Айырым осраҡтарҙа бикләгән хаким менән һөйләшеп тормайынса бикте асырға була:

* әгәр IP-адресты (йә диапазонды) бикләү һөҙөмтәһендә башҡа күп ҡатнашыусылар ҙа бикләнһә (хәйер, был осраҡта случае также возможна выдача [[Википедия:IP-бикләүҙәрҙән сығарма|IP-ҙы бикләүҙән сығармасығарырға]] биреү мөмкин; бикте былай асҡанда [[Википедия:Ҡатнашыусыларҙы тикшереү|ҡатнашыусыларҙы тикшереү]] талап ителә);

* әгәр бикләгән хакимхакимдың бик һалыуғынаһалыуға аңлатмалааңлатмаһында уны асыуға рөхсәт биргәне күренеп торһа;

* дөрөҫ эшләмәгән боттың етешһеҙлектәрҙе бөтөргәс, бигенбикте асырға мөмкин.

Тикшереү һөҙөмтәләпенәһөҙөмтәләренә ҡарап, тикшереүселәр тарафынан һалынған биктәр тикшереүселәр менән һөйләшкәс кенә асылырға мөмкин.

Ҡағиҙәләрҙе ҡат-ҡат боҙған өсөн бикләнгән ҡатнашыусыларҙың биге АрбитражЮғары комитетышура тарафынан асыла ала, был [[Википедия:Кәңәшсе-тәрбиәселек|кәңәшсе-тәрбиәсе билдәләү]] аша йә унһыҙ бикте асыу өсөн етди нигеҙләмәләр булғанда мөмкин.

Топик-бан тураһында белдереү [[Википедия:Хакимдар форумы/Топик-бандар|хакимдар форумының  ярҙамсы битендә]] ҡуйылырға тейеш.

Ҡатнашыусы үҙенә һалынған топик-банды боҙһа, теләгән бер хаким уны топик-бан тамамланғансыға тиклем бикләй ала. Өҫтәмә иҫәп яҙмалары ярҙамында топик-банды урап үтеү [[Википедия:Ҡурсаҡтар/Ҡағиҙәләрҙе боҙоу осраҡтары|ҡурсаҡтар тураһындағы ҡағиҙәне]] боҙоу тип ҡаралырға һәм ошо ҡағиҙәгә ярашлы бөтөрөлөргә тейеш.

Бикләгән хаким (йәки уның ризалығынан икенсе хаким) бикләнгән ҡатнашыусының ризалығы менән һалынған бикте топик-бан менән алмаштырырға хоҡуҡлы. Топик-бан мөҙҙәтен хаким билдәләй, әммә улуның алынғанмөҙҙәте биктеңтәүге бик мөҙҙәтенән бер ярым тапҡырҙан артыуартыҡ ваҡытҡа һалынмайбулмай.

Топик-банды ғәмәлдән сығарыу йә мөҙҙәтен ҡыҫҡартыу тәртибе бикләүҙе ғәмәлдән сығарыу йә мөҙҙәтен ҡыҫҡартыу тәртибенеке кеүек (ҡарағыҙ: «[[Википедия:Бикләүҙәр/Бикте асыу|Бикте асыу]]<nowiki/>»). Топик-бан мөҙҙәтен ҡыҫҡартыу йә уны тулыһынса асыу (асыҡтан-асыҡ хата яһалыу осрағында асыуҙан башҡа), шулай уҡ топик-банлыбанды боҙған өсөн бикләүҙе ғәмәлдән сығарыу йә мөҙҙәтен ҡыҫҡартыу өсөн топик-бан һалған хакимдың ризалығы кәрәк.

Дөйөм осраҡтарҙа бикләүҙебикте топик-бан менән алмаштырыуҙы бик һалған хаким хәл итә, әммә ҡатнашыусы элгәре топик-банды боҙғаны булһа, артабанғы санкцияларҙы һалғанда топик-бан менән алмаштырмайынса бик һалырғә тәҡдим ителә.

Ҡатнашыусыға хакимдар форумында фекер алышыу һөҙөмтәһендә топик-бан һалыныраһалынырға мөмкин; был тәртипкә топик-бандар ғәҙәттә оҙайлы мөҙҙәткә йә мөҙҙәтһеҙ һалына.

==== Фекер алышыуҙаалышыуҙы башлау ====

Хакимдар форумында фекер алышыуҙы ҡатнашыусының эшлекһеҙ ғәмәлдәрен туҡтатыу өсөн түбәндәге осраҡтар ҡаралғандан һуң топик-бан ҡулланыу етә тип иҫәпләгән һәр ҡатнашыусы башлай ала, әгәр:

* ҡатнашыусының ХФ-та фекер алышыу тамамланғансы яраҡһыҙ ғәмәлдәрҙән тыйылып торорона нигеҙ булһа;

* хакимдар форумында тәҡдим ителгән сикләүҙәрҙе һәм уларҙың мөҙҙәтен күрһәтергә, шулай уҡ бындай тәҡдимдең сәбәптәрен дәлилле һүрәтләргә;

* топик-бан һалыуһалырға тәҡдим ителгән ҡатнашыусы буйынса хакимдар форумында фекер алышыу башланасағы тураһында уның фекер алышыу битендә хәбәр итергә.

Ҡағиҙә булараҡ, фекер алышыу кәм тигәндә 7 көн бара. Топик-бан ҡуйыу мәсьәләһе көнүҙәклеген юғалтһа йә уны һалыуға ҡаршы консенсусҡа киленһә, фекер алышыу был мөҙҙәттән алдараҡ туҡтатылырға мөмкин.

Теләгән бер хаким фекер алышыуға йомғаҡ яһай ала; былай итеп йомғаҡ яһау хакимлыҡ ғәмәленә тиңләштерелә. Әгәр йомғаҡ топик-бан һалыуҙы күҙҙә тотһа, йомғаҡ яһаған: хаким йәнә түбәндәгеләрҙе эшләргә тейеш:

* мәғлүмәтте [[Википедия:Хакимдар форумы/Топик-бандар|ХФ-тың тейешле битенә]] ҡуйырға.

Топик-банды ҡатырыу хакимдар форумында топик-бан һалыу тәртибендәгесә ҡаралырға тейеш.

Топик-бан һалыу буйынса йомғаҡ яһаған хаким (йә уның ризалығы менән башҡа хаким) уны йомшартырға ла хоҡуҡлы (мәҫәлән, ярҙамсы атамаларисемдәр мөхитенәдаирәһенә топик-бан булғандаһалынған булһа ла, теге йәки был фекер алышыуҙа ҡатнашырға рөхсәт); бындай ҡарарҙар хкимлыҡхакимлыҡ ғәмәлдәренә ҡарай.

Топик-банды һиҙелерлек йомшартыу йә тулыһынса сисеү мәсьәләһен хакимдар форумында теләгән бер хаким күтәрергә хоҡуҡлы; был фекер алышыуға йомғаҡ яһыу топик-бан һалыу буйынса фекер алышыу тәртибендәге кеүек үткәрелә.

== Бикләүҙәр журналынан яҙмаларҙы юйҙырыу ==

Арбитраж комитетыныңЮғары шураның ғариза буйынса ҡарарына ярашлы [[АрбитражЮғары шура:Бикте логтан юйҙырыу|АКЮШ:850]] (4.3-сө пункт):