Дингә ҡаршы пропаганда: өлгөләр араһындағы айырма
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) "Антирелигиозная пропаганда" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
(айырмалар юҡ)
|
11:01, 7 июль 2021 өлгөһө
Дингә ҡаршы пропаганда — диндән айырыу маҡсатында кешеләрҙең аңына атеистик донъяға ҡараш тыуҙырыу өсөн йоғонто яһау.
СССР-ҙа атеистик пропаганда буйынса эш киң мәғлүмәт саралары (матбуғат, радио, телевидение), сәнғәт әҫәрҙәре (китаптар, кинофильмдар, рәсем сәнғәте) аша һәм телдән (лекция) үткәрелә.
СССР-ҙа дингә ҡаршы пропаганданы ойоштороу
1921 йылда РКП(б) Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы пропаганда бүлегендә дингә ҡаршы көрәште координациялау өсөн Сиркәүгә ҡаршы комиссияһы барлыҡҡа килә. Комиссия составына Агитпроп, РКП(б) Мәскәү комитеты, Юстиция халыҡ комиссариаты VIII ликвидацион бүлеге, РКСМ Үҙәк Комитеты, ә шулай уҡ Мөғариф халыҡ комиссариаты һәм Баш сәйәси идаралығы чиновниктар инә.
1925 йылда "Аллаһыҙ" гәзите дуҫтары йәмғиәте (1947 йылға тиклем ғәмәлдә була) нигеҙендә "Һуғышсан аллаһыҙҙар союзы" массауи йәмғиәт ойошмаһы (СВБ, 1929 йылдың июненә тиклем — «Аллаһыҙҙар союзы"), уның етәксеһе Емельян Ярославский (Губельман) була. 1930-сы йылдарға дингә ҡаршы пропаганда илдә Һуғышсан алллаһыҙҙар союзында үҙәкләштерелә.
Бөйөк Ватан һуғышы башланыу менән Һуғышсан алллаһыҙҙар союзы эшмәкәрлеге бөтөрөлә: Емельян Ярославский һәм башҡа хеҙмәткәрҙәр башҡа мөһим көнүҙәк мәсьәләләрҙе хәл итеү өсөн йүнәлтелә. 1947 йылда Союз формаль рәүештә ябыла, ә бөтә матди саралар Сәйәси һәм ғилми белемде таратыу буйынса бөтә Союз йәмғиәтенә тапшырыла. Ғилми-атеистик пропаганда буйынса төп белгестәрҙе "элек аллаһыҙҙар тип исемләнгән иҫке кадрҙар" тәшкил итә. Улар етәкселегендә "Знание" йәмғиәте 1940-сы йылдар башында - 1950-се йылдарҙа нәшер ителгән атеистик әҙәбиәт тиражы үҙгәрмәй тиерлек.
Совет ҡануниәтендә дингә ҡаршы пропагандалау
РСФСР-ҙың 1918 йылғы Конституцияһына ярашлы "дини һәм дингә ҡаршы пропагандалау иреклеге" баштан уҡ гарантиялана.
Формаль рәүештә, РСФСР-ҙың 1925 йылғы Конституцияһын ҡабул итеү менән хәлдәр үҙгәрмәй: 1925 йылғы Конституциның 4 статьяһы тулыһынса тиерлек 1918 йылғы Конституцияһының 13 статьяһы менән тулыһынса тиерлек, «сиркәү һүҙе алдында өтөр барлыҡҡа килеүенән, башҡа тап килә[1].
Әммә 1929 йылдың майында Бөтә Рәсәй Советтар XIV съезында РСФСР Конституцияһының 4 статьяһына төҙәтмәләр индерелә, уларға ярашлы дини пропаганда иреклеге дини ғибәҙәттәр иреклегенә алыштырыла, ошо уҡ ваҡытта дингә ҡаршы пропагандалау хоҡуғы һаҡлана. Съезда, атап әйткәндә, 4 статья түбәндәге редакцияла билдәләнә[2]: СССР-ҙың 1936 йылғы Конституцияһы атеистар һәм диндарҙар араһындағы айырманы арттыра: 124-се статьяһында: «Дини культтарҙы атҡарыу иреклеге һәм дингә ҡаршы пропагандалау иреклеге бөтә граждандарға ла рөхсәт ителә», йәғни дин тотоу хоҡуғы дини йолаларҙы атҡарыу хоҡуғына алмаштырыла.
1977 йылғы СССР Конституцияһының 52-се статьяһында выждан азатлығы граждандың динде тотоу йәки бөтөнләй дин тотмау, дини культтарҙы үтәү йәки атеистик пропаганда алып барыу хоҡуғы булараҡ билдәләнә. Советтар Союзында дини пропаганда «выждан азатлығы» төшөнсәһенә индерелмәй.
Хәҙерге Рәсәй ҡануниәтендә дингә ҡаршы пропагандалау
Ғәмәлдәге Рәсәй Конституцияһының 28-се статьяһы иғлан итә: Шулай итеп, хәҙерге Конституцияла дини ҡараштарҙы пропагандалау һәм атеистик пропаганда тигеҙ хоҡуҡлы.
Иҫкәрмәләр
- ↑ Раздел первый. Общие положения. Глава первая(недоступная ссылка) // Конституция (Основной закон) Российской Социалистической Федеративной Советской Республики (утверждена постановлением XII Всероссийского Съезда Советов от 11 мая 1925 г.)
- ↑ Постановление XIV Всероссийского Съезда Советов от 18 мая 1929 года «Об изменении и дополнении статей 1, 4, 12, 13, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 25, 27, 29, 32, 35, 36, 38, 43, 44, 45, 49, 50, 51, 52, 54, 57, 58, 59, 61, 62, 64, 65, 66, 67, 69, 84 и 89 Конституции (Основного закона) РСФСР»
Әҙәбиәт
- Антирелигиозная пропаганда // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Безбожная пятилетка // Православная энциклопедия. Том IV. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2002. — С. 443—444. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-009-9
- Казарян А. Т., Римский С. В., Журавский А. В. Атеизм // Православная энциклопедия. Том III. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2001. — С. 660—675. — 752 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-89572-008-0
- Глава 7. Наступление на религию // Пайпс Р. Русская революция / Пер. Михаила Тименчика. — М.: «Захаров», 2005. — Т. 1, 2.
- Пущанский В. В. Правовое регулирование функционирования русской православной церкви в России в XX веке :Историко-правовой аспект: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата юридических наук. СПб., 2006.
- Сердюк М. Б. Антирелигиозная пропаганда на советском Дальнем Востоке (1948—1954 годы). // Науковий вісник Миколаївського державного університету імені В. О. Сухомлинського. Історичні науки. Выпуск 3.29, 2010. С. 174.