Сталин Иосиф Виссарионович: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) |
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) |
||
493 юл:
Жуков Сталиндан айырмалы рәүештә еңеүҙә совет халҡының хеҙмәтен юғары баһалай: "''һәм тик совет халҡының һәм уның Ҡораллы көстәренең үҙенең Ватанына бөйөк патриотик… беҙҙең партия етәкселеге аҫтында һуғыштың тәүге осоронда Сталин етәкселегенең хаталары һәм арҡаһында барлыҡҡа килгән ауыр хәлдән сығырға , ә һуңынан дошмандан инициативаны тартып алырға, һуғыш барышында үҙебеҙҙең файҙаға боролош эшләргә һәм уныбөтә донъя-тарихи әһәмиәтендәге иҫ киткес еңеү менән тамамларға мөмкинлек бирә… Хәрби ваҡиғалар тасуирламаларында операцияларҙы туранан-тура планлаштырған һәм ғәскәрҙәрҙең хәрби ғәмәлдәре менән етәкселек иткән хәрби начальниктар коллективы исемдәре юҡ тиерлек. Шәхес культы тупһыҙ рәүештә ысын геройҙарҙың исемдәрен тарихтан юйып ташлай, ә уларҙың коллектив хеҙмәте Сталин тарафынан хаяһыҙ үҙләштерелә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rg.ru/2013/03/13/jukov.html|title=Проект выступления Георгия Жукова на Пленуме ЦК КПСС 1956 года|website=Российская газета|accessdate=2021-01-15}}</ref>.
[[Файл:Red Army purge 1941.jpg|thumb|190px|left|<small> 1942 йылдың 29 ғинуарындағы «СССР НКВД-һында иҫәптә торған ҡулға алынғандар» исемлегенең тәүге бите. И. Сталиндың резолюцияһы: ''«Расстрелять всех поименованных в записке. И. Ст.»''</small>]]
==== Һуғыштың тәүге осоро ====
Һуғыш башланғандан һуң бер аҙнанан (30 июнь 1941) Сталинәле генә ойошторолған Дәүләт оборона комитеты (ГКО) рәйесе итеп тәғәйенләнә.
3 июлдә Сталин совет халҡына радио аша мөрәжәғәт итә, телмәрен ул: ''«Иптәштәр, граждандар, туғандар, беҙҙең армия һәм флоттың яугирҙары! Һеҙгә мөрәжәғәт итәм мин, дуҫтарым минең!»''<ref> тигән һүҙҙәрҙән башлай{{Cite web|url=http://www.hrono.info/libris/stalin/15-7.html|title=Архивированная копия|accessdate=2013-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130721130149/http://www.hrono.info/libris/stalin/15-7.html|archivedate=2013-07-21|deadlink=yes}}</ref>
1941 йылдың 10 июлендә Баш Командование Ставкаһы Юғары Командование Ставкаһы (СВК) тип үҙгәртелә, һәм Тимошенко урынына уның рәйесе итеп Сталин тәғәйенләнә.
1941 йылдың 19 июлендә Сталин Тимошенконы СССР оборона наркомы вазифаһында алыштыра<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР «О назначении Председателя Совета народных комиссаров тов. И. В. Сталина народным комиссаром обороны СССР» от 19.07.1941 г. // «[[Правда (газета)|Правда]]», № 199 (8607), 20.07.1941.</ref>.
1941 йылдың 8 авгусынан Сталин СССР Юғары Советы Президиумының Указына ярашлы СССР Ҡораллы көстәренең Юғары Баш командующийы итеп, ә Юғары Командование Ставкаһы Юғары Баш Командованиеһы Ставкаһы (СВГК) тип үҙгәртелә.
1941 йылдың 31 июлендә Сталин АҠШ президенты [[Франклин Рузвельт]]тың шәхси вәкиле һәм иң яҡын кәңәшсеһе [[Гарри Гопкинс]ты ҡабул итә]<ref>[http://istmat.info/node/2117 На приёме у Сталина. Тетради (журналы) записей лиц, принятых И. В. Сталиным (1924—1953 гг.)] — {{М}}: Новый хронограф, 2008.</ref>. 16—20 декабрҙә Мәскәүҙә СталинБөйөк Британияның сит ил министры Э. Иден менән Германияға ҡаршы һуғышта СССР һәм Бөйөк Британия араһында килешеү төҙөү мәсьәләһе һәм һуғыштан һуңғы хеҙмәттәшлек буйынса һөйләшеүҙәр алып бара.
1941 йылдың 16 авгусында Сталин Юғары Баш Командованиеһы Ставкаһы ның 270-се бойороғона ҡул ҡуя, унда яҙыла: ''«Алыш ваҡытында үҙҙәренән айырыу билдәләрен тартып алған һәм тылға ҡасҡан йәки дошманға пленға бирелгән командирҙарҙы һәм политработниктарҙы үтә уҫал дезертирҙар тип һанарға һәм үҙ Ватанына хыянат иткән һәм хәрби анты боҙған дезертиҙар булараҡ уларҙың ғаиләләрен ҡулға алырға» (см.: [[s:Приказ СВГК СССР от 16.08.1941 № 270|Приказ № 270]])''.
{{Викитека|Доклад Сталина И. В. на торжественном заседании 6 ноября 1941 г.|1941 йылдың 6 ноябрендәге тантаналы ултырышта И. В. Сталиндың доклады}}
Мәскәү өсөн алышта, Мәскәү хәрби хәлдә тип иғлан ителгәндән һуң, Сталин баш ҡалала ҡала<ref>{{Cite web|url=http://rusmi.su/news/10-2015/news6499.html|title=В 1941 году И.В. Сталин остался в Москве!|publisher=Русский Код|lang=ru|accessdate=2019-02-22}}</ref>, 1941 йылдың 6 ноябрендә ул метроның «Маяковская» станцияһында үткәрелгән ултырышта сығыш яһай, ул Октябрь революцияһының 24-се йыллығына арнала. Үҙенең телмәрендә Сталин Ҡыҙыл Армия өсөн уңышһыҙ һуғыш башын, мәҫәлән, ''«танкылар һәм өлөшләтә авиация етеүмәүе»'' менән аңлата<ref name="Stalin_1941-11-06">''Сталин И. В.'' [http://www.hrono.ru/libris/stalin/15-12.html Доклад на торжественном заседании Московского совета депутатов трудящихся с партийными и общественными организациями города Москвы. 6 ноября 1941 года] // «Правда», 7.11.1941.</ref>.
Иртәгәһенә, 1941 гйылдың 7 ноябрендә, Сталин ҡушыуы буйынса Ҡыҙыл майҙанда традицион хәрби парад үткәрелә.
{{Викитека|Выступление И.В.Сталина на параде 7 ноября 1941 г.| И. В. Сталиндың 1941 йылдың 7 ноябрендәге парадта сығышы}}
1942 йылдың 30 майында Сталин Дәүләт оборона комитеты ҡарамағындағы Үҙәк партизан хәрәкәте штабын ойоштороу буйынса ҡарарға ҡул ҡуя. 1942 йылдың 5 сентябрендә «Партизан хәрәкәте бурыстары тураһында» тигән бойороҡ сығара, ул баҫҡынсылар тылында артабанғы көрәш ойоштороуҙа төп документ булып тора<ref>{{Cite web|url=http://encyclopedia.mil.ru/encyclopedia/history/more.htm?id=11203644@cmsArticle|title=Центральный штаб — партизанский|author=Энциклопедия МО РФ|publisher=encyclopedia.mil.ru|accessdate=2019-02-22}}</ref>.
1942 йылдың 28 июлендә Сталин оборона наркомы сифатында 227-се бойороҡҡа ҡул ҡуя, әлеге бойороҡ Ҡыҙыл Армияла тәртипте ҡатыландырыуға йүнәлтелә, етәкселектең бойороғонан тыш ғәскәрҙәрҙең сигенеүен тыя, фронттар составына штраф батальондары һәм армиялар составына штраф роталары индерә, ә шулай уҡ армиялар составына тотҡарлыҡ итеүсе отрядтары.
Заградотрядтарҙы Сталин уйлап тапмаған; бындай ысулдарҙы большевиктар Граждандар һуғышында ҡулланалар. Тикшеренеүселәр В. Краснов һәм В. Дайнес, Сталиндың 227-се бойороғо Троцкийҙың Көньяҡ фронты буйынса 1918 йылдың 24 ноябрендәге 65-се бойороғон ҡабатлаай, тип раҫлайҙар. 65-се бойороҡ әлегә тиклем үҙенең аяуһыҙлығы менән хайран ҡалдыра; ул дезертирҙарҙы ғына түгел, ә уларҙы йәшереүселәрҙе атып үлтереүҙе һәм өйҙәрен яндырыуҙы талап итә.
{{Шулай уҡ ҡарағыҙ|Сталин исемлектәре}}
| |||