Википедия

Сталин Иосиф Виссарионович: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
481 юл:
Шулай уҡ ҡарағыҙ: НКВД һәм НКГБ тотҡондарын атып үлтереү (1941)
 
22 июндең 5 сәғәт 45 минутында уҡ Сталин Кремлдәге үҙ кабинетында СССР сит ил наркомы В. М. Молотовты, эске эштәр наркомы Л. П. Берияны, оборона наркомы С. К. Тимошенконы, СССР Халыҡ комиссарҙары Советы Рәйесе урынбаҫары Л. З. Мехлисты һәм РККА Генераль штабы начальнигы Г. К. Жуковты ҡабул итә <ref>На приёме у Сталина. Тетради (журналы) записей лиц, принятых И. В. Сталиным (1924—1953  гг.)]. — {{М}}: Новый хронограф, 2008</ref>.
Һуғыш башланғандың иртәгәһенә (23 июнь 1941) СССР Халыҡ комиссарҙары Советы һәм ВКП(б)Үҙәк комитетының берлектәге ҡарарына ярашлы [151] СССР Ҡораллы көстәренең Баш Ставкаһы ойошторола, уның составына Сталин инә, уның рәйесе итеп оборона министры Советтар Союзы Маршалы С. К. Тимошенко тәғәйенләнә. 24 июндә Сталин подписывает постановление ЦК ВКП(б) Үҙәк Комитетының СССР ХКС янында Эвакуация буйынса совет булдырыу тураһында ҡарарға ҡул ҡуя, уның буйынса СССР-ҙың көнбайыш өлөшөнән «халыҡты, учреждениеларҙы, хәрби һәм башҡа йөктәрҙе, предприятиелар ҡоролмалары һәм башҡа ҡиммәттәрҙе» эвакуациялау ойошторолорға тейеш була.
28 июндә Минск ҡалаһын фашистар яулап алғандан һуң Сталин прострацияға китә <ref>{{Cite web|url=https://echo.msk.ru/programs/staliname/602468-echo/|title=Интервью / Сталин и начало Великой Отечественной Войны (1939-1941 гг.) / Сергей Кудряшов|author=Кудряшов Сергей|publisher=Эхо Москвы|lang=ru|accessdate=2019-11-25}}</ref><ref name="autogenerated20130630-6" /><ref>McCauley M. Stalin and stalinism. Burnt Mill, England, 1983.. P. 45</ref><ref>Medvedev A A On Stalin and stalinism. Oxford, 1979. P. 122</ref><ref>UlamA. Stalin: The man an his era. N.Y., 1973. P. 540</ref><ref name=autogenerated20130630-4>Рангур-Лаферриер Д.: Психика Сталина. Прогресс-Академия. 1996. С. 173</ref><ref>Whaley B. Codeword BARBAROSSA. Cambridge, 1973.. P. 218</ref><ref>Fromm E. The anatomy of human destractiveness. N.Y., 1973. P. 203</ref>. 29 июдә Сталин Кремлгә килмәгәнгә күрә, уға яҡын кешеләр бик ныҡ тулҡынланыу кисерә. 30 июндең икенсе яртыһында Политбюро буйынса уның коллегалары Кунцево баралар. Сталин килеп сыға — төҫө ҡасҡан, йонсоған — һәм киң билдәле һүҙҙәр әйтә: «Ленин беҙгә бөйөк империяны ҡалдырҙы, ә беҙ уны {{comment|юҡҡа сығарҙыҡ|просрали}}»<ref >Сергей Мироненко, научный рук. Госархива РФ (Эхо Москвы, 11.05.2021)</ref>.. Уның янына килеүселәрҙең фекеренсә, Сталин, уны ҡулға алырға килгәндәр, тип уйлаған <ref name="autogenerated20130630-6" /><ref name="kabinet" >{{Cite web |url=http://ni-journal.ru/archive/2005/n3_05/dosie305/kabstal305/ |title=Кабинет Сталина. 22 июня 1941 года |accessdate=2016-05-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130219034218/http://ni-journal.ru/archive/2005/n3_05/dosie305/kabstal305 |archivedate=2013-02-19 |deadlink=yes }}</ref>. Бында Дәүләт оборона комитеты (ГКО) ойоштороу буйынса ҡарар ителә. «Беҙ Сталин ил эштәрендә бер тәүлектән сак кына ашыу ваҡыт ҡатнашмағанын күрәбеҙ», — тип яҙа Р. А. Медведев<ref name="kabinet" />.
 
== Хәрби етәкселек ==
[[Файл:Bundesarchiv Bild 101I-020-1268-36, Russland, russischer Gefallener, Panzer BT 7,.jpg|thumb|Бөйөк Ватан һуғышы, 1941 йылдың июне|250x250пкс]]
Һуғыш башында Сталин насар стратег була бик күп компетентһыҙ ҡарарҙар ҡабул итә<ref name=autogenerated20130630-6 />. Бындай ҡарар миҫалы итеп доктор Саймон Сибег-Монтефиоре 1941 йылдың сентябрендәге хәлде килтерә: бөтә генералдар үтенестәренә ҡарамаҫтан, ул Киев тирәһендәге биш армиянан торған хәрби төркөмдө нацистар «тоғона» төшөрөргә мөмкинлек бирә<ref name=autogenerated20130630-6 />.
Шул уҡ ваҡытта Советтар Союзы маршалы [[Жуков Георгий Константинович|Г. К. Жуков]] фекеренсә, начиная со [[Сталинград алышы]]нан башлап Сталин үҙен ''«…фронт операциялары һәм фронттар төркөмөдәре операцияларын ойоштороу мәсьәләләре менән эш иткән һәм ҙур стратегик мәсьәләләрҙә лә ҙур оҫталыҡ менән етәкселек иткән»'' һәм шулай уҡ ''«стратегик хәлдә төп звеноны таба»'' алған кеше һымаҡ күрһәтә башланы. Дөйөм алғанда, Г. К. Жуков ''«лайыҡлы Юғары Баш командующий»'' булараҡ баһалай. Бынан тыш, Г. К. Жуков Сталинға ''«операцияларҙы тәьмин итеүҙә, создании стратегик резервтар булдырыуҙа, хәрби техникаһын етештереүҙе ойоштороуҙа һәм ғөмүмән һуғыш алып барыу өсөн бөтә кәрәкле нәмәләрҙе булдырыуҙа»'' күренекле ойоштороусы булараҡ тейешле баһа биреү яҡлы<ref>{{Cite web|url=http://militera.lib.ru/memo/russian/zhukov1/11.html|title=Воспоминания и размышления|author=Жуков Г. К.|website=|date=|publisher=militera.lib.ru|accessdate=2019-11-25}}</ref>. Бер үк ваҡытта Г. К. Жуков Сталинды илде оборонаға әҙерләүҙәге хаталары; фашистик Германияның һөжүм итеү хәүефен инҡар итеүе; Сталиндың күрһәтмәһенән тыш бер кем үҙаллы ҡарар сығара алмаған идара итеү системаһын булдырыуы; Оборона наркоматын тарҡатыуы; шикләнеүсәнлеге һәм хәрби кадрҙарға ышанмауы өсөн тәнҡитләй.
Ул Сталиндың полководец һәләтлеген, бигерәк тә Бөйөк Ватан һуғышы башында, кире яҡтан баһалай: «…''һуғыш башында Сталин оператив-тактик мәсьәләләрҙә бик насар төшөнә… Ул, фронттарҙағы хәлдәр деталдәрен белмәйенсә, булдыҡһыҙ күрһәтмәләр бирә, эре контрсараларҙы төплө планлаштырыу тураһында һүҙ ҙә йөрөтөп булмай…''».
 
Жуков Сталиндан айырмалы рәүештә еңеүҙә совет халҡының хеҙмәтен: «''һәм тик совет халҡының һәм уның Ҡораллы көстәренең үҙенең Ватанына бөйөк патриотик… беҙҙең партия етәкселеге аҫтында һуғыштың тәүге осоронда Сталин етәкселегенең хаталары һәм арҡаһында барлыҡҡа килгән ауыр хәлдән сығырға , ә һуңынан дошмандан инициативаны тартып алырға, һуғыш барышында үҙебеҙҙең файҙаға боролош эшләргә һәм уныбөтә донъя-тарихи әһәмиәтендәге иҫ киткес еңеү менән тамамларға мөмкинлек бирә… Хәрби ваҡиғалар тасуирламаларында операцияларҙы туранан-тура планлаштырған һәм ғәскәрҙәрҙең хәрби ғәмәлдәре менән етәкселек иткән хәрби начальниктар коллективы исемдәре юҡ тиерлек. Шәхес культы тупһыҙ рәүештә ысын геройҙарҙың исемдәрен тарихтан юйып ташлай, ә уларҙың коллектив хеҙмәте Сталин тарафынан хаяһыҙ үҙләштерелә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rg.ru/2013/03/13/jukov.html|title=Проект выступления Георгия Жукова на Пленуме ЦК КПСС 1956 года|website=Российская газета|accessdate=2021-01-15}}</ref>.
[[Файл:Red Army purge 1941.jpg|thumb|190px|left|<small> 1942 йылдың 29 ғинуарындағы «СССР НКВД-һында иҫәптә торған ҡулға алынғандар» исемлегенең тәүге бите. И. Сталиндың резолюцияһы: ''«Расстрелять всех поименованных в записке. И. Ст.»''</small>]]
 
{{Шулай уҡ ҡарағыҙ|Сталин исемлектәре}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Сталин_Иосиф_Виссарионович» битенән алынған